در دنیای امروزی، مصرفکنندگان عموماً قدرت بسیار زیادی دارند؛ جدا از گزینههای زیادی که در اختیار آنها قرار گرفته، آنها میتوانند به تحقیق و بررسی محصولات و خدمات شما بپردازند و براساس منطق و نتایج تحقیقات خود، تصمیمات مختلفی را اتخاذ کنند و این موضوع باعث میشود که وزنۀ قدرت ترازو بیشتر بهسمت مصرفکنندگان باشد.
در دنیای قدیم، مشتریان بالقوه به سراغ نمایندگان فروش شرکتهای مختلف میرفتند تا اطلاعاتی دربارۀ محصول و خدمات آن شرکت دریافت کنند؛ اما امروزه، مشتریان به سراغ اعضای شبکههای خودشان، دوستان و آشنایانشان و حتی کاربران آنلاین میروند تا نظرات آنها را بخوانند و بشنوند.
زمانی که تمام این موارد را در نظر بگیریم، به این نتیجه میرسیم که استراتژیهای بازاریابی یک کسبوکار باید با روش تحقیق و خرید مشتریان امروزی بهینه شده و منطبق باشد. برای اینکه بتوانید این انطباق را به وجود آورید، باید به تحقیق بازار بپردازید، خریداران خود را بیشتر بشناسید و بدانید که چه چیزهایی روی تصمیمات و رفتار آنها تأثیر میگذارد.
در این مطلب قصد داریم بیشتر دربارۀ تحقیقات بازار صحبت کنیم، به اهمیت آن در دنیای کسبوکار بپردازیم، روش درست اجرای مارکت ریسرچ را بیان کنیم و در انتها مثالهایی از تحقیقات بازارِ شرکتهای بزرگ را بیان کنیم. امیدواریم از خواندن این مطلب لذت ببرید.
تحقیقات بازار چیست؟
تحقیقات بازار (Market Research) به فرایند جمعآوری اطلاعات درمورد بازار هدف و مشتریانتان اشاره دارد؛ فرایندی که در طول آن شما میتوانید موفقیت محصولی جدید را درک کنید و اطمینان حاصل کنید که آیا تیمهای شما ارزش کسبوکارتان را بهطور مؤثر منتقل میکنند یا خیر.
تحقیقات بازار پاسخی به سؤالات مختلف در صنعت است؛ اما جدا از این، بهعنوان یک گوی بلورین برای بازاریابان مختلف عمل میکند که بینشی دقیق از مشتریان را ارائه میدهد. یک محقق بازار ممکن است هفتهها یا حتی ماهها زمان صرف کند تا بتواند حوزههای مختلف بازار را بررسی کرده و تصویر دقیقی از چشمانداز یک کسبوکار را ترسیم کند.
بهطور کلی، تحقیق در این زمینه به کسبوکارهای مختلف کمک میکند تا با خریداران و مشتریان خود بیشتر آشنا شوند و ببینند که کدامیک از ارزشهای ارائهشده توسط آنها، در مقایسه با دیگر رقبا برتری دارد. این را نیز باید عنوان کنیم که بهشکل تجربی و تعامل با یکسری از مشتریان فعلی، هرکسی میتواند قضاوت درستی دربارۀ جایگاهش در بازار داشته باشد؛ اما تحقیقات بازار مزایای بیشتری برای ارائه دارد و صرفاً در یک قضاوت ساده خلاصه نمیشود. بهطور کلی، در تحقیقات بازار ۲ موضوع کلی را باید مدنظر داشت:
- این احتمال وجود دارد که رقبای شما، درست مانند خودتان از یک پایگاه مشتری برخوردار، و تجربهای مشابه شما در صنعت داشته باشند. بنابراین، این احتمال وجود دارد که منابع شما برای دستیافتن به بینش لازم، با منابع آنها برابری کند و برای اینکه بتوانید پاسخ دقیقی برای کسبوکار خودتان به دست آورید، بهتر است تحقیقاتی روی نمونههای بزرگتر و مخاطبان بیشتر انجام دهید.
- این را باید در نظر داشت که مشتریان شما نگرشی کلی از بازار را ارائه نمیدهند، بلکه نگرش بخشی از بازار را در اختیار شما قرار میدهند؛ بخشی که خودشان با استفاده از آن بهسمت برند یا کسبوکارتان جذب شدهاند.
چرا باید تحقیقات بازار را انجام دهیم؟
تحقیقات بازار این امکان را در اختیار کسبوکارهای مختلف قرار میدهد تا مخاطبان خود را در هر جایی که هستند، ملاقات کنند. دنیای دیجیتال و عصر کنونی ما روزبهروز در حال گسترش است و در لابهلای این گسترۀ پهناور، توجه به موضوعی ارزشمند تبدیل شده است.
هر کسبوکاری با درک مشکلات، نقاط درد مشتری و راهحلهای مشکلات، میتواند محصولات و خدمات خود را بهگونهای بسازد و ارائه کند که بدون نیاز به تبلیغات و بهشکلی طبیعی برای مشتریان جذاب باشد. علاوه بر این موضوع، تحقیقات بازار میتواند به کسبوکار کمک کند تا ببیند که چه عواملی روی سودش تأثیرگذار است. در ادامه قصد داریم به ۹ بینشی که تحقیقات بازار به کسبوکارها ارائه میدهد، اشاره کنیم:
- در چه جایی مخاطبان هدف و مشتریان فعلیتان دربارۀ محصول و خدماتتان تحقیقات انجام میدهند؟
- مخاطبان هدف شما به سراغ کدامیک از رقبای شما رفتهاند؟
- چه چیزی از منظر خریداران شما و در صنعتی که در آن فعالیت میکنید، بهروز و تِرِند است؟
- چه کسانی بازار شما را تشکیل میدهند و چالشهای آنها چیست؟
- چه چیزی روی خرید و افزایش نرخ تبدیل مخاطبان هدف شما تأثیر میگذارد؟
- نگرش مصرفکننده درمورد یک موضوع خاص یا محصول و نام تجاری چیست؟
- آیا تقاضا برای ابتکارات تجاری که یک کسبوکار روی آن سرمایهگذاری میکند، وجود دارد یا نه.
- درک نیازهای مشتری که میتواند به فرصتهای فروش تبدیل شود.
- نگرش درمورد قیمتگذاری روی یک محصول یا سرویس خاص.
درنهایت نیز تحقیقات بازار این امکان را در اختیار شما قرار میدهد تا تحقیقات را روی حجم بزرگی از مخاطبان هدف انجام دهید، فرضیات و دیدگاههای متناقض را کنار بگذارید و به قلبِ نگرش مصرفکننده دست پیدا کنید. دقیقاً در همین زمان است که تصویری بزرگتر برای شما ترسیم میشود؛ تصویری که با استفاده از آن میتوانید تصمیمات تجاری بهتری بگیرید.
کسانی که تحقیقات بازار را شروع کرده باشند، با نام تحقیقات بازار اولیه و تحقیقات بازار ثانویه مواجه شدهاند. به بیان ساده، تحقیقات اولیه و ثانویه درست مانند چتری روی یک کسبوکار هستند که در آن، ابتدا تحقیقات اولیه انجام میشود و سپس یک برند یا سازمان به سراغ تحقیقات ثانویه میرود.
در زیر هریک از این چترها، روشهای مختلفی از تحقیقات وجود دارد که هرکدام مزایا و معایبی دارند و درنهایت نگرش خاصی را به یک کسبوکار اهدا میکنند. در ادامه قصد داریم بیشتر دربارۀ این دو مدل از تحقیقات صحبت کنیم و به شرح روشهای تحقیقاتی در هرکدام اشاره کنیم.
تحقیقات اولیه یا تحقیقات ثانویه؛ مسئله این است!
برای درک گستردگی تحقیقات بازار، در نظر بگیرید که ماهیت تحقیقات بازار، بسته به مطالعاتی که انجام میدهید و آنچه میخواهید درمورد هر صنعت بیاموزید، میتواند کمی یا کیفی باشد. تحقیقات کیفی افکار عمومی را هدف قرار میدهد و به بررسی احساس بازار درمورد محصولات موجود میپردازد، درحالیکه تحقیقات کمی با دادهها سروکار دارد و به دنبال پیداکردن ارتباط در اطلاعات جمعآوریشده از سوابق عمومی است.
تحقیقات اولیه
تحقیقات اولیه، جستوجوی اطلاعات دستاول درمورد بازار و مشتریان درون بازار است. این مدل از تحقیق هنگام تقسیمبندی بازار و ایجاد شخصیت و پرسونای خریداران میتواند مفید باشد و معمولاً در دو دسته قرار میگیرد: تحقیقات اکتشافی و تحقیقات اختصاصی.
در تحقیقات اولیۀ اکتشافی، کمتر به سراغ اندازهگیری دادههای مختلف از سوی مشتری میرویم و بیشتر تلاش میکنیم تا مشکلات بالقوهای که ارزش مقابله و تحقیق دربارۀ آنها وجود دارد، پیدا کنیم. این فرایند عموماً در گامهای اول تحقیقات بازار و بهشکل مصاحبههای باز یا نظرسنجی با جمعیتی محدود از مشتریان و اشخاص، انجام میشود.
تحقیقات اولیۀ اختصاصی درواقع ادامۀ راه تحقیقات اولیۀ اکتشافی است که در آن، محققان به بررسی مسائل و فرصتهایی که کسبوکار قبلاً تشخیص داده میپردازند و با هدفقراردادن بخش کوچکی از مخاطبان، سؤالات دقیقتر و بیشتری دربارۀ حل یک مشکل از آنها میپرسند.
تحقیقات ثانویه
تحقیقات ثانویه را دادهها و سوابق عمومیای تشکیل میدهند که با استفاده از آنها میتوانید به یک نتیجهگیری منطقی برسید؛ دادههایی مثل گزارشهای مختلف، آمار بازار و یا حتی دادههای فروش. یکی از مزایای تحقیقات ثانویه این است که با این روش از تحقیقات میتوانید به تجزیهوتحلیل رقبای خود نیز بپردازید. منابع این مدل از تحقیقات نیز به سه دسته منابع عمومی، منابع تجاری و منابع داخلی تقسیمبندی میشود.
منابع عمومی اولین و دردسترسترین لایه از دادهها هنگام انجام تحقیقات ثانویۀ بازار هستند و عموماً هم یافتن آنها رایگان است. آمارهای دولتی، رایجترین منابع عمومی از منظر کارآفرینی شناخته میشوند که اطلاعات مفیدی درمورد وضعیت صنایع مختلف در سرتاسر کشور ارائه میدهند.
دستۀ دیگری از منابع، منابع تجاری هستند که عموماً بهشکل گزارشهایی حجیم و کامل منتشر میشوند و بینشی از صنعت را در اختیار خوانندگان قرار میدهند. اغلب این گزارشها توسط آژانسهای تحقیقاتی مختلف گردآوری شده و به سبب محتوای منحصربهفرد و ارزشی که ارائه میدهند، هزینههای نهچندان هنگفتی دارند.
در تحقیقات بازار، ارزش منابع داخلی عموماً نادیده گرفته میشود، درحالیکه شایستۀ اعتبار زیادتری است. حال شاید برای شما این سؤال مطرح شود که چرا اینقدر هندوانه زیر بغل منابع داخلی گذاشتیم. خب باید به شما بگوییم که منابع داخلی درواقع اطلاعاتی هستند که هر سازمان از قبل در اختیار دارد. اطلاعاتی مثل میانگین سود از هر فروش، نرخ حفظ مشتری و دادههای تاریخی، همگی به شما کمک میکنند تا درنهایت به این نتیجه برسید که خریداران شما به دنبال چه چیزهایی هستند و شما چگونه میتوانید نیازهای آنها را برطرف کنید.
انواع تحقیقات بازار
حال که توانستیم به دستهبندیهای کلی تحقیقات بازار اشاره کنیم و منابع مورد نیاز هرکدام را بررسی کنیم، وقت آن رسیده تا بهشکلی دقیقتر به انواع تحقیقات بازار اشاره کنیم و فرایند هرکدام را شرح دهیم:
مصاحبهها
مصاحبه این امکان را در اختیار شما قرار میدهد تا بهشکل آنلاین یا حضوری، گفتوگو و مکالمهای طبیعی داشته باشید تا بتوانید بیشتر با خریداران و مصاحبهشوندگان آشنا شوید؛ مصاحبهشوندگانی که براساس پاسخها و واکنشهایی که به نمایش میگذارند، میتوانند پرسونای خریداران شما را خلق کنند.
پرسونای خریداران میتواند اطلاعاتی مثل میزان بودجه، سن، تعداد اعضای خانواده، عنوان شغلی و حتی چالشهایی را که در زندگی با آن مواجه هستند شامل شود و گردآوری این اطلاعات میتواند استراتژی بازاریابی شما را بهشکل کامل خلق کند تا با استفاده از آن بتوانید ویژگیهای لازم را به محصولات خود اضافه کنید یا محتوای هدفمندی را در بسترهای مختلف به اشتراک بگذارید.
گروههای کانونی
شما با انتخاب دقیقِ تعداد انگشتشماری از اشخاص، گروههایی کانونی (Focus Groups) را تشکیل میدهید که در آن میتوانید محصول خود را آزمایش کنید و نسخههای آزمایشی از ویژگیهای محصولات خود را به آنها ارائه دهید تا بتوانید بازخوردهایی را از این اشخاص دریافت کنید.
این نوع از تحقیقات بازار به شما کمک میکند تا درک بهتری از محصول خود داشته باشید و بتوانید به ویژگیهایی برسید که محصول شما را از دیگر رقبای بازار، متمایز میکند. این را هم ذکر کنیم که مطرحکردن سؤال در چنین گروههایی، راهی خوب برای دریافت بازخورد است تا بتوانید ویژگیها و خدماتی را که میخواهید ارائه دهید، بهبود ببخشید.
تحقیق دربارۀ استفاده از یک محصول یا سرویس
تحقیقات دربارۀ استفاده از یک محصول یا سرویس (Product/Service Use Research)، تمرکز بیشتری روی چرایی استفاده از یک محصول توسط مشتریان دارد و این امکان را در اختیار شما قرار میدهد تا ببینید که مخاطبان از کدام ویژگی و خدمات محصول شما بیشترین استفاده را میکنند.
تحقیقات مشاهدهمحور
تحقیقات مشاهدهمحور (Observation-based Research) به کسبوکارها این امکان را میدهد تا از خارج گود به محصول خود نگاه کنند، با تجربۀ کاربران و مخاطبان هدفشان از محصول بیشتر آشنا شوند، ببینند که کاربران در چه قسمتی از محصول به مشکل میخورند و کدام ویژگی از محصول برای کاربران جذابتر است، تا درنهایت با درک بهتر، به بهبود محصول خود بپردازند.
تحقیقات روی پرسونای خریدار
این شکل از تحقیقات دید وسیعی به شما میدهد تا خریداران خود را بیشتر بشناسید، بدانید چهجور اشخاصی هستند، چه چالشهایی دارند، چرا از محصولات شما استفاده میکنند و درنهایت چرا به برند شما نیاز دارند.
تحقیقاتِ تقسیمبندی بازار
بهطور کلی، تقسیمبندی بازار و تحقیقات روی آن این امکان را در اختیار شما قرار میدهد تا مخاطبان هدف خود را براساس ویژگیها و معیارهای خاص و ازپیشتعیینشدهای به گروههای مختلف تقسیمبندی کنید تا از این طریق بتوانید نیازهای طیف وسیعی از مخاطبانتان را بهدرستی برآورده کنید.
تحقیق قیمتگذاری
در این شکل از تحقیقات، شما بازارِ خود را بررسی میکنید تا ببینید که رقبای شما برای محصولات مشابه چه قیمتگذاریهایی انجام دادهاند یا اینکه مشتریان برای خرید و استفاده از یک محصول و سرویس، تا چه میزان هزینه میکنند. با این روش شما میتوانید فهرستی از قیمتگذاریهای استاندارد را برای محصولات و خدمات خود تهیه کنید و درنهایت، به بهترین شکل ممکن استراتژیهای قیمتگذاری خود را پیادهسازی کنید.
تجزیهوتحلیل رقابتی
برای اینکه بتوانید درک عمیقی از رقابت در بازارِ هدف خود به دست آورید، باید به تجزیهوتحلیل رقابتی بازار بپردازید. در این مدل از تحقیقات، شما محصولات دیگری را که مشتریان از آنها استفاده میکنند بررسی میکنید و میبینید که برای پیشیگرفتن از رقبای خود باید چه اقداماتی انجام دهید؛ درنهایت، درک بهتری از ایجاد وجه تمایز با دیگر رقبای خود در بازار به دست میآورید.
تحقیقات دربارۀ میزان وفاداری و رضایت مشتری
تحقیقات دربارۀ میزان وفاداری و رضایت مشتری به شما کمک میکند تا راههای نگهداری مشتریان فعلی خود را بیاموزید تا از این طریق، بهترین تجربۀ ممکن را برای مشتریان خود به ارمغان بیاورید.
تحقیقات روی آگاهی از برند
آگاهی از برند و تحقیق روی آن به شما کمک میکند تا درک بهتری از میزان آگاهی مخاطبان دربارۀ برندتان داشته باشید و ببینید که هر شخص چه تصوری دربارۀ کسبوکار شما و محصولاتتان دارد؛ بدین وسیله میتوانید برندتان را آنطور که میخواهید به نمایش بگذارید.
تحقیقاتِ کمپین
تحقیق روی کمپینهای تبلیغاتی مستلزم بررسی کمپینهای گذشته و حال حاضر است تا بتوانید میزان موفقیت هر کمپین با توجه به واکنش مشتریان فعلی و مخاطبان هدف را بسنجید. این شکل از تحقیقات، عموماً کاوش عمیق و زیادی را شامل میشود که در آن نظرات مشتریان و مخاطبان عنصر اصلی است و از این طریق میتوانید کمپینهای آیندۀ خود را بهبود ببخشید.
حال که راههای مختلف تحقیقات در بازار را شرح دادیم، به سؤال مهمی میرسیم: چگونه میتوان تحقیقاتِ بازار را اجرا کرد؟ در ادامه قصد داریم به این سؤال پاسخ دهیم و بیشتر دربارۀ نحوۀ اجرای تحقیقاتِ بازار صحبت کنیم.
نکاتی که باید درباره مارکت ریسرچ بدانید
در انجام تحقیقات بازار، مراحل و جزئیات زیادی وجود دارد که توجه به آنها میتواند نتیجۀ درست و لازم را از این تحقیقات در اختیار شما قرار دهد. در ادامه قصد داریم به ۵ نکتۀ مهم در تحقیقات بازار اشاره کنیم که رعایت هرکدام، در فرایند تحقیق بازار مهم است:
۱) پرسونای خریدار خود را مشخص کنید
برای اینکه بتوانید از تصمیمات احتمالی مشتریان مختلف خود آگاه شوید، در ابتدا باید بدانید که این مشتریان چه کسانی هستند و چه شخصیتی دارند. دقیقاً در این نقطه از تحقیقات است که پرسونای خریدار (Buyer’s Persona) که تحت عنوان شخصیتهای بازاریابی (Marketing Personas) نیز شناخته میشود، وارد بازی میشود. بهطور کلی، پرسونای خریدار، آن تصور کلی از مشتریان ایدئالی است که کسبوکار شما به آنها نیاز دارد.
پرسونای خریدار به شما کمک میکند تا بیشتر با مخاطبان خود آشنا شوید و ارتباطات خود با آنها را با توجه به دادههایی که در حال حاضر دارید، بهبود ببخشید. در ایجاد پرسونای خریدار ۷ معیار مهم وجود دارد که عبارتاند از:
- سن
- جنسیت
- محل زندگی
- عناوین شغلی
- گستردگی اعضای خانواده
- میزان درآمد
- چالشهای اصلی
ایدۀ کلیِ پرسونای خریدار و اهمیت آن این است که به شما کمک میکند تا دیدِ بهتری نسبت به مخاطبان هدف خود و مشتریانی که در صنعت وجود دارند، پیدا کنید. پرسونای خریداران شما ممکن است براساس گروههای مختلف، متفاوت باشد و هرکدام ویژگیهای خاصی را به خود اختصاص داده باشند تا از این طریق بتوانید به نیاز لازم گروهی از مخاطبان متنوع پاسخ دهید.
۲) تصمیمات تجاری آگاهانه بگیرید
گرفتن تصمیمات یک کسبوکار با توجه به دادههای ساختاریافته و عوامل شناختهشدهای که در دست دارید، میتواند راهی مطمئنتر برای رسیدن به موفقیت را برای شما به همراه داشته باشد؛ چراکه در انجام تصمیمات مهم، تنها به تخمینها و نظرات بدون اثبات، اتکا نمیکنید. مطمئناً هر شخصی با حضور طولانی در یک بازار و کسبوکار، میتواند دیدی کلی از آن بازار داشته باشد؛ اما هر شخصی با هر دیدگاهی، نقاط کوری در بازار دارد که تحقیقات و انجام اقدامات لازم میتواند به کشف آن نقاط کور و افزایش دانش شما از صنعت منجر شود.
برای مثال، فرض کنید که میخواهید محصول جدیدی را به بازار وارد کنید. انجام تحقیقات بازار به شما کمک میکند تا از محصولات مشابهی که در بازار به فروش میرسند آگاه باشید، ببینید که آیا مشتریان هزینۀ بیشتری برای محصول شما با ویژگیهای خاصتان پرداخت میکنند، و یا اینکه آیا این محصول متقاضی کافی در بازار را دارد. بدین ترتیب، پیش از توسعۀ یک محصول میتوانید دربارۀ موفقیت آن دادهای نسبی داشته باشید و به سؤالات خود پاسخ دهید.
۳) مناسبترین رویکرد فروش و استراتژی بازاریابی را انتخاب کنید
با تحقیق در بازار هدف خود میتوانید استراتژیهای بازاریابی بسیار خوبی تدارک ببینید. برای مثال، با داشتن اطلاعات کافی میدانید که مخاطبان هدفتان در کدام شبکۀ اجتماعی بیشترین فعالیت را دارند و با علم به این موضوع میتوانید کمپینهای تبلیغاتی خود را در بستری درست و برای مخاطبانی درست نمایش دهید. در کنار این، شناخت دقیق از مخاطبان هدفتان میتواند در فروش شما هم اثرگذار باشد.
زمانی که بدانید مخاطبان شما برای انجام یک خرید چه فرایندی را طی میکنند، چه زمانی را برای انتخاب یک محصول صرف میکنند، چه رفتار خریدی دارند و به کدام کمپینهای تبلیغاتی، بهترین پاسخ را میدهند، میتوانید رویکردهای مختلفی را برای فروش محصول خود در نظر بگیرید.
۴) از رقبای خود درس بگیرید
بخش وسیعی از دادههایی که شما به دنبال آن هستید، در بطن رقبای شماست. اگر قصد دارید محصول جدیدی را به بازار وارد کنید یا اقدام جدیدی درجهت بهبود کسبوکار خود پیش بگیرید، میتوانید از دادههای شرکتهای دیگر استفاده کنید و از تجربیات آنها یاد بگیرید. از این طریق، میتوانید نقاط ضعف دیگر شرکتهای بازار را پیدا کرده و شکاف خالی بازار را با خدمات و محصولاتی که ارائه میدهید، پر کنید.
۵) از یک الگو برای فرایند کاری خود استفاده کنید
هر تحقیقی برای بهنتیجهرسیدن، نیازمند سیستمی است تا یافتهها در آن ثبت شده و درنهایت درجهت منافع یک کسبوکار استفاده شوند. الگوهای تحقیقاتی مختلفی وجود دارند که با استفاده از آنها میتوانید نتایج تحقیقات را با نیازهای خود تطبیق دهید.
چشمانداز کسبوکار خود را بسازید
انجام تحقیقات بازار تجربهای چشمنواز است که در آن میتوانید کانالهای جدیدی برای استفاده بیابید، ویژگیهای جدیدی از مخاطبان خود را کشف کنید و درنهایت، تعاملات خود را با مخاطبانتان بهبود دهید.