ضد بازاریابی چیست [تعریف، مثال و انواع استراتژی Demarketing]

ضد بازاریابی چیست؟

• اشباع تبلیغاتی: مصرف‌کنندگان امروزی روزانه با حجم عظیمی از تبلیغات در فضای آنلاین و آفلاین مواجه می‌شوند که بسیاری از آن‌ها از نظرشان بی‌ارزش یا تکراری به نظر می‌رسد.
• عدم اعتماد: رویکردهای تهاجمی و گمراه‌کننده برخی شرکت‌ها اعتماد مصرف‌کنندگان به برندها را کاهش داده است.
• جست‌وجوی اصالت: مصرف‌کنندگان به دنبال برندهایی هستند که ارزش‌های مشترکی با آن‌ها داشته باشند و به جای تمرکز صرف بر فروش، بر ایجاد ارتباطی معنادار با مشتریان تأکید کنند.

مثال‌هایی از ضد بازاریابی

از گذشته تاکنون، شرکت‌های مختلفی از ضد بازاریابی استفاده کرده‌اند. در ادامه به چند نمونه از کمپین‌های ضد بازاریابی اشاره می‌کنیم:

1) فولکس واگن

2) بی‌ام‌و (BMW)

3) کمپین «دوست نداریم شما را بفروشیم» شرکت پاتاگونیا

پاتاگونیا، برند معروف تولیدکنندۀ لباس‌های ورزشی، با کمپین «دوست نداریم شما را بفروشیم» به‌طور صریح از مصرف‌کنندگان خواست پیش از خرید لباس جدید، لباس‌های قدیمی خود را تعمیر کنند. این شرکت همچنین مشتریان را تشویق کرد که لباس‌های دست‌دوم پاتاگونیا را خریداری کنند. این کمپین نه‌تنها به حفظ محیط زیست کمک کرد، بلکه وفاداری مشتریان را نیز افزایش داد.

4) تشویق به تعمیر محصولات

5) شفافیت در قیمت‌گذاری

اهمیت ضد بازاریابی

• ایجاد اعتماد: در دنیایی که شک و تردید نسبت به تبلیغات رایج است، شفافیت و صداقت در ارتباطات اعتماد مشتریان را جلب می‌کند. ضد بازاریابی با پرهیز از اغراق و وعده‌های غیرواقعی به ایجاد رابطه‌ای پایدار و مبتنی بر اعتماد کمک می‌کند.
• تمایز از رقبا: در بازار رقابتی امروز، متمایز شدن از رقبا کلید موفقیت است. ضد بازاریابی با ارائۀ رویکردی متفاوت و غیرمنتظره به برندها کمک می‌کند تا در ذهن مشتریان ماندگار شوند.
• کاهش هزینه‌ها: در بسیاری از موارد، ضد بازاریابی می‌تواند هزینه‌های بازاریابی را کاهش دهد. شرکت‌ها به‌جای صرف هزینه‌های هنگفت برای تبلیغات، می‌توانند با تولید محتوای ارزشمند و ارتباط مستقیم با مشتریان به اهداف خود برسند.
• پایداری: بسیاری از شرکت‌های طرفدار ضد بازاریابی، به مسائل زیست‌محیطی و اجتماعی اهمیت می‌دهند. آن‌ها با کاهش تولید و مصرف بی‌رویه به پایداری بیشتر کمک می‌کنند.
• رضایت مشتری: مشتریانی که با برندهایی همسو با اصول ضد بازاریابی ارتباط برقرار می‌کنند، احساس می‌کنند مورد احترام قرار گرفته‌اند. این امر به افزایش رضایت و وفاداری آن‌ها منجر می‌شود.

انواع ضد بازاریابی

1) ضد بازاریابی عمومی (General Demarketing)

2) ضد بازاریابی انتخابی (Selective Demarketing)

3) ضد بازاریابی زمانی (Temporal Demarketing)

4) ضد بازاریابی جغرافیایی (Geographic Demarketing)

5) ضد بازاریابی محصولی (Product Demarketing)

6) ضد بازاریابی مبتنی بر ارزش‌ها (Values-Based Demarketing)

انواع استراتژی‌های ضد بازاریابی

1) بازاریابی محدود (Limited Marketing)

• محدودیت مبتنی بر موقعیت مکانی: کاهش عرضۀ یا تبلیغات در مناطق خاص. مثلاً محدودکردن دسترسی به محصول در برخی فروشگاه‌ها برای افزایش جذابیت آن در مناطق دیگر.
• محدودیت مبتنی بر رفتار: کاهش عرضه یا تبلیغات برای مشتریانی که رفتارهای خرید بیش‌ازحد نشان می‌دهند. مثلاً تشویق به خرید کمتر از طریق پیام‌های آگاهی‌بخش به مشتریانی که زیاد خرید می‌کنند.
• محدودیت مبتنی بر علایق: تمرکز بر کاهش تقاضا در میان گروه‌هایی که علاقۀ بیش‌ازحد به محصول دارند. مثلاً ترغیب به مصرف متعادل از طریق ارائۀ اطلاعات به علاقه‌مندان خاص.
• محدودیت مبتنی بر داده‌های جمعیتی: کاهش عرضه یا تبلیغات برای گروه‌های جمعیتی خاص. مثلاً محدودکردن دسترسی به محصول برای سنین یا جنسیت‌های خاص به‌منظور مدیریت تقاضا.

2) بازاریابی منفی (Negative Marketing)

• مقایسۀ مستقیم: به‌طور مستقیم به نقاط ضعف رقبا اشاره می‌شود و محصول یا خدمات خود به‌عنوان جایگزینی برتر معرفی می‌گردد.
• تأکید بر مشکلات مشترک: به‌جای تمرکز بر نقاط ضعف یک رقیب خاص، بر مشکلات کلی موجود در بازار تأکید می‌شود و سپس راه‌حل خود ارائه می‌گردد.
• ایجاد احساس نیاز: با برجسته‌کردن مشکلات مصرف‌کنندگان، احساس نیاز به محصول یا خدمات خود در آن‌ها ایجاد می‌شود.
• استفاده از طنز و کنایه: با بهره‌گیری از طنز یا کنایه، به‌طور غیرمستقیم به نقاط ضعف رقبا اشاره می‌شود.

3) بازاریابی طردکننده (Exclusionary Marketing)

• محدودیت دسترسی: عرضۀ محصول فقط برای گروه‌های خاصی از مشتریان (مانند افراد با درآمد بالا) یا از طریق کانال‌های انحصاری انجام می‌شود.
• قیمت‌گذاری بالا: با تعیین قیمت‌های غیرقابل‌دسترس برای عموم، برند به‌عنوان گزینه‌ای خاص و ویژه معرفی می‌شود.
• تبلیغات هدفمند انحصاری: پیام‌های تبلیغاتی تنها برای گروه‌های منتخب طراحی می‌شود و از جلب توجه عموم مردم پرهیز می‌گردد.
• ایجاد حس تمایز: با تأکید بر منحصربه‌فرد بودن محصول، مشتریان هدف احساس برتری و خاص بودن می‌کنند.

4) بازاریابی اسرارآمیز (Mystery Marketing)

• استفاده از تصاویر مبهم: تصاویری که بخشی از محصول یا داستان را پنهان می‌کنند و مخاطب را به حدس و گمان وامی‌دارند.
• ایجاد تیزرهای کوتاه و جذاب: تیزرهایی که تنها نکات کلیدی را نشان می‌دهند و پرسش‌های بی‌پاسخ بسیاری بر جای می‌گذارند.
• استفاده از هشتگ‌های خاص: طراحی هشتگ‌های منحصربه‌فرد برای تشویق کاربران به گفت‌وگو و اشتراک‌گذاری در شبکه‌های اجتماعی.
• ایجاد بازی‌های تعاملی: طراحی بازی‌هایی که کاربران را به جست‌وجوی سرنخ‌ها ترغیب می‌کنند.
• برگزاری جوایز و مسابقات: راه‌اندازی رقابت‌هایی برای کشف راز محصول با امکان برنده‌شدن جوایز.
• به‌کارگیری تکنیک‌های داستان‌سرایی: روایت داستان‌هایی که مخاطب را درگیر می‌کنند و او را به دنبال کشف ادامۀ ماجرا می‌فرستند.

5) بازاریابی ضدتبلیغاتی (Anti-Advertising)

• بازاریابی محتوایی: تولید محتوای ارزشمند و جذاب مانند مقالات، ویدئوها و پادکست‌ها برای جلب توجه مخاطبان.
• بازاریابی مشارکتی: تشویق مشتریان به تولید و اشتراک‌گذاری محتوا با دیگران.
• بازاریابی ویروسی: خلق محتوای جذاب و قابل‌اشتراک که به‌صورت خودجوش توسط کاربران منتشر می‌شود.
• بازاریابی تجربه‌محور: خلق تجربیات به‌یادماندنی و منحصربه‌فرد برای مشتریان.
• بازاریابی مبتنی بر ارزش‌ها: تمرکز بر ارزش‌های برند و برقراری ارتباط با مخاطبانی که ارزش‌های مشابهی دارند.

6) بازاریابی مبتنی بر کم‌کاری (Under-Marketing)

• کاهش هزینه‌ها: با کم‌کردن هزینه‌های بازاریابی، کسب‌وکارها می‌توانند سود بیشتری به دست آورند.
• افزایش بازدهی: تمرکز بر فعالیت‌های با بازدهی بالا، نتایج بهتری را در مدت‌زمان کوتاه‌تری به همراه دارد.
• انعطاف‌پذیری: این نوع بازاریابی به کسب‌وکارها امکان می‌دهد تا به‌سرعت با تغییرات بازار سازگار شوند.
• افزایش خلاقیت: کسب‌وکارها در این روش ناچارند راه‌های خلاقانه و نوآورانه‌ای برای معرفی محصولات و خدمات خود بیابند.

7) بازاریابی شوک‌آور (Shock Marketing)

• تبلیغات جنسی: استفاده از تصاویر یا نمادهای جنسی برای جلب توجه مخاطبان.
• تبلیغات خشن: به‌کارگیری صحنه‌های خشن یا خشونت‌آمیز.
• تبلیغات ترسناک: استفاده از تصاویر و صداهایی که ترس و وحشت ایجاد می‌کنند.
• تبلیغات توهین‌آمیز: بهره‌گیری از زبان توهین‌آمیز یا تحقیرآمیز برای ایجاد واکنش.

حرف آخر