©️ چگونه در تبلیغات کپی‌رایت را رعایت کنیم؟
12 نکته دربارۀ کپی‌رایت تبلیغات
مردم پلیس کپی‌رایت هستند:
- «تبلیغات ویدیویی اسنوا موبه‌مو از هیوندا کپی شده است.»
- «ایده و شعار سس بیژن از اسنیکرز کپی شده است.»
با وجود شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌ها دیگر چیزی از چشم مردم پنهان نمی‌ماند؛ زیروبم هر آگهی را درمی‌آورند و کپی‌ها یا استفاده‌های غیرقانونی را تندوتند با هم به اشتراک می‌گذارند. طولی نمی‌کشد که پیام اصلی تبلیغ در بین حاشیه‌هایی از جنس انتقاد و جوک دفن می‌شود.
اما آیا همۀ مواردی که مطرح می‌شوند نقض کپی‌رایت به شمار می‌روند؟ یعنی نمی‌توان از ایده و سناریوی آگهی‌های دیگر برای ساخت تبلیغ خود الهام گرفت؟ برای جواب به این سؤالات ابتدا باید دید چه چیزهایی در تبلیغات شامل قانون کپی‌رایت می‌شوند. در این مطلب از وی‌پدیا ضمن بررسی این موارد، توضیح می‌دهیم که چگونه در تبلیغات کپی‌رایت را رعایت کنیم.
کدام عناصر موجود در تبلیغات شامل کپی‌رایت می‌شوند؟
آگهی‌های تبلیغاتی از عناصر مختلفی ساخته می‌شوند:
- ایده؛
- ویدئو؛
- موسیقی و افکت‌های صوتی؛
- جملات و نقل‌قول‌های دیگران؛
- نظرات کاربران؛
- متن کتاب یا مقاله‌های بلاگ؛
- تصاویر، طراحی و عناصر گرافیکی؛
- سناریوها؛
- شعار و تگ‌لاین.
کپی‌رایت، کپی‌برداری محض و کلمه‌به‌کلمه از ایده‌ها و هریک از دیگر عناصر بالا را غیرقانونی می‌داند و استفاده از آن‌ها را منوط به کسب اجازه می‌کند. اما شرکت‌ها می‌توانند از ایده و مفهوم محتوای دیگران الهام بگیرند، آن را تغییر دهند و با لغات، سبک و فرمت محتوایی خود بیان کنند. این کار، نقض کپی‌رایت به حساب نمی‌آید.
ذکر این نکته لازم است که خود کپی‌رایت بازۀ زمانی ۵۰ تا ۱۲۰ سال دارد و مواردی مثل نام محصول و شرکت، طراحی، موسیقی، لوگو یا شعار کسب‌وکار را شامل نمی‌شود. شرکت‌ها برای حفظ همیشگی حقوق مالکیت المان‌های بصری و نشانه‌های برند خود به قانون Tradmark متوسل می‌شوند. این قانون دقیقاً به همین منظور بنیان گذاشته شده است و از تمامی دارایی‌های معنوی کسب‌وکارها حمایت می‌کند.
شاید بگویید که همۀ این‌ها برای خارج از کشور است و ربطی به ایران ندارد، در بخش بعد توضیح می‌دهیم که این‌طور نیست.
آیا کپی‌رایت در ایران معنا دارد؟
درست است که ایران جزو کنوانسیون رسمی حمایت از کپی‌رایت نیست، اما دیگر مانند ایام گذشته نمی‌توان آن را دور زد یا سطحی‌وار از کنار آن گذشت. امروزه بخش زیادی از فعالیت‌های تجاری و بازاریابی ما به پلتفرم‌های خارجی گره خورده است. آن‌ها به‌شدت دربارۀ حقوق پدیدآورنده سخت می‌گیرند؛ شبکه‌های اجتماعی تا مسدودکردن صفحۀ کاربری پیش می‌روند و گوگل سایت‌های حاوی مطالب کپی را پنالتی و جریمه می‌کند.
در طول سال‌های گذشته، قوانین داخلی خوبی را برای حمایت از مؤلفان وضع کرده‌اند. البته هنوز انسجام و تداوم کافی در اجرای آن‌ها وجود ندارد؛ با‌این‌حال، بی‌توجهی به این قوانین ممکن است در جایی که اصلاً انتظار نمی‌رود، حسابی دردسرساز شود.
مردم و مخاطبان هم در این زمینه نقش بسیار پررنگی دارند. آن‌ها نسبت به قبل حساسیت بیشتری دربارۀ کپی‌برداری به خرج می‌دهند، این عمل را پای متقلب‌بودن شرکت می‌گذارند و تصور می‌کنند حتماً در خدمات و محصولات خود هم چنین رویکردی دارد. بی‌اعتمادی بهای سنگینی دارد و برند را به ورطۀ سقوط می‌کشاند.
۱۲ نکته برای رعایت کپی‌رایت در تبلیغات
برای درامان‌ماندن از پیامدهای ناخوشایندی که در بخش قبل گفته شد، هنگام ساخت تبلیغ باید دربارۀ تک‌تک اجزای آن وسواس به خرج دهیم:
- ایده، سناریو یا شعارمان عیناً کپی‌شده از آثار دیگران نباشد. فقط از آن‌ها الهام بگیریم و به زبان خود بیان کنیم.
- در مصاحبه، سایت یا صفحات اجتماعی خود بگوییم که آگهی، اقتباس یا ایده‌ای از فلان اثر بوده است. این کار، اعتماد بیشتر و حس بهتری در مردم ایجاد می‌کند و دیگر، نقدها و تحلیل‌ها به جاهای باریک کشیده نمی‌شوند.
- اعتبار و قانونی‌بودن تمام منابع محتوایی خود را چک کنیم. اگر عنصر یا المان استفاده‌شده، متعلق به شخص یا گروه خاصی است، از آن‌ها اجازه بگیریم.
- از سایت‌های معتبری استفاده کنیم که تصویر، موسیقی یا ویدئوهای رایگان و با کپی‌رایت آزاد ارائه می‌دهند. برخی از این سایت‌ها به‌صورت زیر هستند:
- برای تصاویر: Unsplash، Freepik و Pexels؛
- برای ویدئو: Pixabay ، Vimeoو Coverr؛
- برای موسیقی و افکت‌های صوتی: Mixkit، SoundEffectsPlus یا کتابخانۀ موسیقی پلتفرم ویدئویی یا شبکۀ اجتماعی. مطلب راه‌های استفادۀ قانونی از موزیک نکات و جزئیات بیشتری را دراین‌باره ارائه می‌کند.
- رایگان‌بودنِ یک اثر همیشه به‌معنای آزادبودن در استفاده از آن نیست. برخی تصاویر با اینکه Free هستند، اما صاحب اثر تأکید می‌کند که نباید برای تبلیغات به کار بروند. در گوگل و سایت‌هایی که معرفی شد باید فیلترهای درستی انجام دهیم و به Commercialو Non-Commercialبودن محتوا دقت کنیم.
- حق امتیاز محتواهای بصری یا صوتی موردنظر را خریداری کنیم. برخی پلتفرم‌های آنلاین مثل اپل موزیک (Apple Music) این امکان را به ما می‌دهند که به‌جای خرید اثر، اشتراک ماهانۀ آن‌ها را تهیه کنیم. در این صورت، در طول بازۀ عضویت استفاده از تمامی آثار آن‌ها آزاد خواهد بود.
- اگر از آمار و دیتایی در آگهی خود استفاده می‌کنیم، منبع آن را بیاوریم یا نحوۀ جمع‌آوری و گردآوری داده‌ها را توضیح دهیم.
- در رپورتاژها یا محتواهای خود منابع را ذکر کنیم و به سایت اصلی آن لینک بدهیم.
- قبل از درج نظرات کاربران در آگهی به‌عنوان تأیید اجتماعی (Social Proof)، از رضایت آن‌ها اطمینان حاصل کنیم.
- قبل از استفاده از تصاویر و عناصر گرافیکی آن‌ها را تغییر دهیم.
- از حقایق مسلم و اطلاعات عامی مثل مضربودن سیگار استفاده کنیم.
- به قوانین رسانه‌ها و پلتفرم‌های آنلاین آگاه باشیم و آن‌ها را زیر پا نگذاریم. برای مثال، اینستاگرام پست‌های خشونت‌آمیز را نقض قانون می‌داند و حذف می‌کند، پس بهتر است چنین محتوایی به کار نبریم.
هیچ‌کس بهتر از خود شما مخاطبان و محصولاتتان را نمی‌شناسد و هیچ دو کسب‌وکاری حتی اگر در یک حوزه باشند، نمی‌توانند به شیوه‌ای یکسان روی نظر مشتری تأثیر بگذارند؛ بنابراین در تبلیغات و بازاریابی بر شناخت و مفاهیم برند خود تکیه کنید. از کپی‌برداری عین به عین از آگهی دیگران نتیجه‌ای مؤثر دریافت نمی‌کنید. با این کار، فقط برچسب تقلب به خود می‌زنید و ممکن است گرفتار عواقب قانونی شوید.