کارآفرینی اجتماعی چیست و چرا این روزها همه دربارهاش حرف میزنند؟
در گذشته، وقتی از کارآفرینان صحبت میشد، بیشتر به افرادی فکر میکردیم که با هدف کسب سود و ایجاد ثروت، ایدههایشان را به کسبوکار تبدیل میکردند. اما امروز، تعریف کارآفرینی فراتر از سودآوری رفته و مفهومی به نام «کارآفرینی اجتماعی» به میدان آمده است. این نوع کارآفرینی، نگاه بسیاری از بنیانگذاران را از تمرکز صرف بر درآمدزایی به مسئولیتپذیری اجتماعی و تاثیرگذاری مثبت تغییر داده است.
در این مطلب از بلاگ صباویژن، ابتدا مفهوم کارآفرینی اجتماعی را توضیح میدهیم و بررسی میکنیم که چه کسی را میتوان یک کارآفرین اجتماعی دانست. سپس چند ایدۀ جذاب برای راهاندازی کسبوکارهای اجتماعی پیشنهاد خواهیم داد تا شاید شما هم به جمع کارآفرینان اجتماعی بپیوندید.
کارآفرینی اجتماعی چیست؟
کارآفرینی اجتماعی به فرایندی گفته میشود که در آن افراد به شناسایی و حل چالشهای اجتماعی یا زیستمحیطی از طریق ایدههای نوآورانه و مدلهای تجاری پایدار میپردازند.
این نوع کارآفرینی تلاش میکند تا تعادلی میان سودآوری و اهداف اجتماعی برقرار کند و کسبوکارهایی ایجاد کند که علاوه بر تأمین مالی خود، تأثیر اجتماعی ملموس و ارزشمندی نیز داشته باشند.
برای مثال، میتوان به صندوقی اشاره کرد که به حمایت از کسبوکارهای کوچک در مناطق محروم اختصاص دارد یا شرکتی که بخشی از درآمد خود را به آموزش زنان در کشورهای کمتر توسعهیافته اختصاص میدهد. اینها نمونههایی از کارآفرینی اجتماعی هستند که نشان میدهند چگونه ایدههای تجاری میتوانند در کنار رفع مشکلات اجتماعی یا زیستمحیطی به کار گرفته شوند.
ایدههای کارآفرینی اجتماعی
اگر میخواهید کار خیری انجام دهید، اما نمیدانید از کجا شروع کنید، نگران نباشید؛ چون میتوانید از اینجا آغاز کنید. در ادامۀ مطلب، چند ایدۀ خلاقانه و الهامبخش برای کارآفرینی اجتماعی و همچنین برخی دستورالعملهای عملی برای توسعه ایدهای که کاملاً متعلق به شماست آورده شده است. این ایدهها به شما کمک میکنند تا مسیری معنادار پیدا کنید و با تأثیرگذاری مثبت در جامعه، تأثیر خود را به نمایش بگذارید:
1) راهاندازی کسبوکار سیار برای کمک به مناطق کمبرخوردار
مانند برند Beauty 2 The Streetz، میتوانید تلاش کنید تا کسبوکار سیار خود را راهاندازی کنید. خواه یک کامیون غذا باشد یا یک وانت مسافرتی، امکانات این سرمایهگذاری کارآفرینی اجتماعی بینهایت است. شما میتوانید با این کسبوکارها بهطور مستقیم با مردم در تماس باشید، موانع حملونقل را کاهش دهید و دسترسی به خدمات را برای مناطق کمبرخوردار فراهم کنید.
علاوهبراین، با ایجاد رابطهای نزدیکتر با جوامع محلی، این نوع سرمایهگذاریها نه تنها به بهبود شرایط زندگی کمک میکنند بلکه میتوانند اعتماد اجتماعی و پایداری اقتصادی بیشتری را در محلات اطراف ایجاد کنند.
2) تعمیر و بازسازی تجهیزات الکترونیکی
با راهاندازی یک کسبوکار تعمیر و بازسازی تجهیزات الکترونیکی میتوانید به وسایل الکترونیکی دست دوم جان دوبارهای ببخشید، زبالههای الکترونیکی را کاهش دهید و فناوری را برای جوامع کمدرآمد در دسترستر کنید. این کسبوکار میتواند شامل تعمیر، ارتقا و فروش مجدد لپتاپها، تبلتها و گوشیهای هوشمند با قیمت مناسب باشد که نهتنها به کاهش هزینههای کاربران کمک میکند، بلکه ابزارهای آموزشی و ارتباطی را برای افراد بیشتری فراهم میآورد.
همچنین، این فعالیت میتواند موجب ایجاد فرصتهای شغلی برای افرادی شود که علاقهمند به یادگیری و کار در حوزۀ تعمیرات الکترونیکی هستند. همچنین، با افزایش آگاهی دربارۀ اهمیت بازیافت الکترونیکی و توسعۀ روشهای پایدار، این کسبوکار میتواند به کاهش تأثیرات منفی زیستمحیطی ناشی از زبالههای الکترونیکی کمک کند.
3) ایجاد سازمان فرصت دوم اشتغال
با تمرکز بر صنایعی با مهارتهای قابل انتقال – مانند تولید، خدمات غذایی یا فناوری – میتوانید فرصتهای شغلی برای افرادی با سوابق کیفری یا افرادی که با موانع سیستماتیک مواجه هستند، ایجاد کنید. این سازمانها میتوانند با ارائۀ آموزشهای عملی و فراهمسازی محیط کاری حمایتی، مسیرهایی برای موفقیت بلندمدت فراهم کنند.
همچنین، از طریق تقویت مهارتهای فنی و حرفهای این افراد، میتوانید اعتمادبهنفس و استقلال مالی را در آنها افزایش دهید. این مدل کسبوکار علاوه بر کمک به افراد، میتواند به حل مشکلات کمبود نیروی کار در صنایع مختلف کمک کرده و تأثیر مثبتی در بهبود شرایط اقتصادی و اجتماعی جوامع داشته باشد.
4) طراحی منابع پرداخت-به-میزان-توانایی برای خلاقان کمدرآمد
اگر در طراحی، برندسازی یا UX و UI تخصص دارید، میتوانید خدمات خود را با مدل پرداخت-به-میزان-توانایی ارائه دهید و به افرادی که به طور معمول به این خدمات دسترسی ندارند کمک کنید.
این مدل میتواند فرصتهایی برای کسانی فراهم کند که به دلیل محدودیتهای مالی قادر به بهرهمندی از خدمات حرفهای نیستند. با این روش، شما نهتنها میتوانید مهارتهای خود را به اشتراک بگذارید، بلکه نقش مهمی در کاهش فاصلههای اجتماعی و اقتصادی ایفا کنید. این نوع خدمات میتواند شامل طراحی لوگو، بهبود تجربۀ کاربری وبسایتها یا حتی مشاوره در زمینۀ برندسازی باشد، که در نهایت میتواند به رشد کسبوکارهای کوچک و نوپا کمک شایانی کند.
5) راهاندازی سرویس اشتراک جعبه آموزشی
با ایجاد آموزشهای مدرن و تعاملی مانند برنامههای گیمیفایشده، کیتهای عملی یا محتوای ویدئویی جذاب، میتوانید به پرکردن شکافهای آموزشی و تشویق خلاقیت و تفکر انتقادی کمک کنید. این محتوا میتواند شامل تمرینات چالشبرانگیز، ماژولهای یادگیری خودگام و پروژههای تیمی باشد که به فراگیران این امکان را میدهد تا مفاهیم جدید را بهتر درک کنند.
همچنین، ارائۀ بازخورد فوری و دسترسی به منابع کمکی آنلاین میتواند تأثیر این مواد آموزشی را افزایش دهد و تجربۀ یادگیری را برای مخاطبان لذتبخشتر و مؤثرتر کند.
6) ایجاد فضای کار اشتراکی فراگیر
با راهاندازی یک فضای کار اشتراکی متناسب با نیازهای خاص میتوانید یک پیشنهاد ارزشمند و منحصربهفرد ارائه دهید. این فضا میتواند شامل امکاناتی مانند اتاقهای جلسات مجهز، فضای بازی برای کودکان، و برنامههای حمایتی مانند کارگاههای خلاقیت یا جلسات شبکهسازی باشد. همچنین، با ایجاد یک محیط دوستانه و قابل دسترس برای گروههای مختلف، این نوع فضاها میتوانند به تشویق همکاری، ایجاد ارتباطات حرفهای جدید و تقویت خلاقیت کمک کنند.
علاوهبراین، ارائۀ خدمات جانبی مانند پشتیبانی اداری یا برنامههای آموزشی میتواند ارزش افزودۀ بیشتری برای کاربران فراهم آورد و جذابیت این پیشنهاد را دوچندان کند.
7) توسعۀ برنامهای برای بهبود سلامت روان از طریق خلاقیت
برنامهای که تجربیات خلاقانه مانند کارگاههای هنری، حلقههای داستانسرایی یا جلسات جمعی ارائه دهد، میتواند به بهبود سلامت روان و ایجاد فضاهای مثبت و تأثیرگذار کمک کند. این برنامهها میتوانند شامل فعالیتهای متنوعی مانند آموزش تکنیکهای جدید هنری، اجرای نمایشهای داستانی کوتاه توسط شرکتکنندگان، و برگزاری جلسات گروهی برای اشتراکگذاری تجربیات باشند.
ایجاد این فرصتها برای مشارکت فعال افراد، میتواند به افزایش حس تعلق و تقویت روابط اجتماعی کمک کند. همچنین، این نوع فعالیتها به شرکتکنندگان امکان میدهند که استرسهای روزمره خود را کاهش دهند و احساس آرامش و رضایت بیشتری را تجربه کنند.
8) راهاندازی شبکۀ مشاوره برای جوانان کمبرخوردار
با ایجاد شبکهای که دانشآموزان را با متخصصان باتجربه مرتبط کند، میتوانید آنها را در مسیرهای تحصیلی و شغلیشان راهنمایی کنید و فرصتهایی برای دسترسی به منابع آموزشی متنوع و مشاورههای حرفهای فراهم آورید.
این شبکه میتواند شامل جلسات مشاورۀ فردی، کارگاههای مهارتآموزی، و برنامههای هدایت تحصیلی باشد که به دانشآموزان کمک میکند تا انتخابهای آگاهانهتری در مسیر آیندۀ خود داشته باشند. از طرفی دیگر، ایجاد ارتباط با متخصصان میتواند انگیزه و اعتمادبهنفس آنها را افزایش داده و دیدگاههای جدیدی را درباره اهداف تحصیلی و شغلی به آنها ارائه دهد.
9) برنامۀ آموزشی برای یادگیری مشاغل فنی
با ارائۀ آموزشهای عملی و کاربردی در زمینههایی مانند نجاری، برقکاری، نصب انرژی سبز و دیگر مهارتهای فنی، میتوانید جوانان را برای ورود به بازار کار آماده کنید. این آموزشها علاوه بر ارائۀ دانش و مهارتهای تخصصی، میتوانند فرصتهای شغلی جدیدی برای آنها ایجاد کنند. همچنین، ایجاد کارگاههای آموزشی، ارائۀ گواهینامههای معتبر و ارتباط با کارفرمایان بالقوه میتواند به توسعه حرفهای این جوانان کمک کرده و آنها را برای دستیابی به مشاغل پایدار و پردرآمد آماده سازد.
با استفاده از این رویکرد، نه تنها مهارتهای فردی بهبود مییابند بلکه نیازهای نیروی کار در صنایع مختلف نیز برآورده میشود.
10) ایجاد پلتفرم رسانهای برای تقویت صدای جوامع کمنماینده
با راهاندازی پادکست یا پلتفرمی رسانهای، میتوانید داستانهای جوامع کمنماینده را به اشتراک بگذارید و فضایی برای الهامبخشی و آموزش فراهم کنید. این پلتفرمها میتوانند شامل مصاحبههای تعاملی، میزگردهای آنلاین، و جلسات زنده با موضوعاتی مانند عدالت اجتماعی، تجربههای شخصی و دیدگاههای متنوع باشند. علاوهبراین، میتوانید با ارائۀ محتوای چندرسانهای و تعامل با مخاطبان، بستری برای تبادل دانش و افزایش آگاهی اجتماعی ایجاد کنید.
چگونه یک ایدۀ کارآفرینی اجتماعی انتخاب کنیم
1) علاقهمندیها و حوزههای علاقه خود را تعریف کنید
هنگامی که صحبت از شروع کار به عنوان یک کارآفرین اجتماعی میشود پیش از آنکه آستینهایتان را بالا بزنید و وارد گود بشوید، باید این سؤالات را از خود بپرسید:
- چه مشکلی را برای حل آن مشتاق هستم؟
- میخواهم به چه کسی خدمت کنم؟
- چه مهارتها یا منابع منحصر به فردی را به همراه میآورم؟
- در حال حاضر چه چیزی در بازار یا جامعه من وجود ندارد؟
- چگونه میتوانم سود را با هدف همسو کنم؟
پس از پاسخ دادن به آنها، میتوانید به مرحله دوم بروید.
2) شکافهای موجود در بازار را شناسایی کنید
هنگامی که میدانید به چه چیزی علاقه دارید، زمان آن رسیده است که شکافهای موجود در محصولات یا خدمات موجود را تعیین کنید و چگونه میتوانید آنها را پر کنید.
به عنوان مثال، اگر انبار غذایی که در آن داوطلب هستید نمیتواند میوهها و سبزیجات تازهاهدایی را قبل از خرابشدن توزیع کند، در مورد چگونگی ارائه خدماتی فکر کنید که انتقال محصولات تازه به جوامع محروم منطقه شما را سریعتر و آسانتر کند.
3) نقاط قوت و مهارتهای کلیدی خود را بیابید
آیا شما یک نویسندۀ عالی یا یک فروشندۀ فوقالعاده هستید؟ نقاط قوت و مهارتهای خود را فهرست کنید و تعریف کنید که چگونه میتوانند به مأموریت شما خدمت کنند. این موضوع همچنین زمان مناسبی برای شناسایی نقاط ضعف شماست – بنابراین میدانید برای کمک به چه کسی مراجعه کنید.
4) یک مدل کسبوکار را انتخاب کنید
بودن یک کارآفرین اجتماعی، همیشه مانند راهاندازی یک سازمان غیرانتفاعی نیست. تعیین کنید که چگونه ایدۀ خود را درآمدزا خواهید کرد و یک مدل کسبوکار مناسب طراحی کنید.
اگر هنوز احساس سردرگمی میکنید، نگران نباشید. راهاندازی یک کسبوکار یک فرآیند خستهکننده و پیچیدهای است، اما امکانپذیر است.
آمار کارآفرینی اجتماعی
طبق گزارش اخیر «تجارت برای مسئولیت اجتماعی» (از 2204 بزرگسال آمریکایی)، در اینجا چند آمار برجسته در مورد احساسات مصرفکنندگان در رابطه با شرکتها/برندها و رویکرد آنها به علل تأثیر اجتماعی آورده شده است:
- مصرفکنندگان 4 برابر بیشتر احتمال دارد که به برندهایی که از مسائل اجتماعی حمایت میکنند وفادار بمانند.
- نابرابری و تبعیض (72درصد) و حمایت از مراقبتدهنده و مراقبت از کودک (69درصد) در ذهن کارگران و مصرفکنندگان قرار دارند.
- بیش از 60درصد از بزرگسالان موافق هستند که شرکتها باید ابتکارات DEI را ترویج دهند، حتی در مواجهه با فشار خارجی برای اجتناب از این مسائل، در حالی که کمتر از 18 درصد مخالف هستند.
- تقریباً نیمی (43درصد) از مصرفکنندگان معتقدند که شرکتها باید اقدامات قویتری برای ترویج عدالت اجتماعی، بهویژه از طریق شیوههای کاری و تعاملات اجتماعی، انجام دهند، در حالی که تنها 10درصد فکر میکنند شرکتها باید تلاشهای خود را کاهش دهند.
حرف آخر؛ کارآفرینی اجتماعی برای ماندن است
در عصر رقابت شدید، مسئولیت اجتماعی عاملی متمایز کننده است که به بسیاری از شرکتها اجازه میدهد تا به جمعیت خریداران خاصی جذب شوند.
علاوه بر این، مصرفکنندگان – اکنون بیش از هر زمان دیگری – به برندهایی اعتماد میکنند که معتقدند متعهد به تأثیری هستند که مهم است. بنابراین، اگر هنوز به تبدیل شدن به یک کارآفرین اجتماعی علاقه دارید، نمیتوانید زمان بهتری را انتخاب کنید. برنامه خود را تدوین کنید، آن را عملی کنید و آن گامها را برای ساختن دنیایی بهتر بردارید.