مسئولیت اجتماعی شرکتی (CSR) چیست؟
4 نوع مختلف کمپین‌های CSR
اگر شما هم صاحب کسبوکار باشید، احتمالاً تا‌به‌حال برایتان پیش آمده است که بخواهید علاوه بر فعالیت‌های معمول سازمانتان، در فعالیت‌هایی مشارکت کنید که تأثیر مثبتی بر جامعه دارند و احتمالاً به این فکر کرده‌اید که مخاطبانتان را به نوعی در این فعالیت‌ها شرکت دهید. درواقع، شما به مسئولیت اجتماعی شرکتی یا همان CSR فکر کرده‌اید.
به نسبت تاریخ طویل به‌وجود‌آمدن کسب‌وکارها، مدت زیادی از وقتی که سازمان‌ها به‌طور جدی به فکر تعریف مسئولیت اجتماعی مشارکتی افتاده‌اند نمی‌گذرد، اما این مسئولیت روز‌به‌روز برای کسب‌وکارها مهم‌تر می‌شود؛ پس بهتر است شما هم به‌عنوان یک کسبوکار دغدغۀ تعریف و عمل‌کردن به این مسئولیت مهم را برای سازمانتان داشته باشید.
در این مطلب همراه ما باشید تا CSR، کمپین‌های CSR, انواع مختلف آن و مزایای داشتن این نوع از کمپین‌ها را به شما بگوییم.
CSR چیست؟
مسئولیت اجتماعی شرکتی/مشارکتی (Corporate Social Responsibility) که به‌طور مخفف به آن CSR هم می‌گویند، یک مدل کسبوکار خودگردان است که به سازمان کمک می‌کند تا از نظر اجتماعی در قبال خود کسبوکار، ذی‌نفعان کسبوکار و مردم پاسخ‌گو باشد. با انجام این مسئولیت، کسب‌وکارها می‌توانند از جنبه‌های مختلفی مثل اجتماعی، اقتصادی و زیستمحیطی بر جامعه تأثیر بگذارند.
مسئولیت اجتماعی مشارکتی بسته به نوع فعالیت هر کسب‌وکاری می‌تواند اشکال متفاوتی داشته باشد. فعالیت‌های که به‌واسطۀ CSR در یک سازمان انجام می‌شوند، درنهایت هم به تقویت برند کمک می‌کنند و هم در جامعه تأثیر مثبتی می‌گذارند. مسئولیت‌پذیری اجتماعی یک کسبوکار در قدم اول باید در قبال خود آن کسبوکار و سهام‌دارانش اتفاق بیفتد. معمولاً کسب‌وکارهایی که برای CSR قدم برمی‌دارند، به حدی از رشد و ثبات رسیده‌اند که بتوانند به جامعه کمک کنند، به همین دلیل است که اقدامات CSR بیشتر از طریق کسب‌وکارهای بزرگ انجام می‌شود.
درنهایت هرچقدر یک کسبوکار بزرگ‌تر، معروف‌تر و قابل اعتمادتر باشد، مسئولیت اجتماعی بیشتری را هم باید در قبال سهام‌داران، جامعه و صنعتی که در آن قرار دارد بپذیرد.
کمپین‌های CSR چیست؟
کمپین CSR یکی از انواع کمپین‌هایی است که کسب‌وکارها در برنامۀ کاری خود در نظر می‌گیرند. این کمپین‌ها با هدف گذاشتن تأثیر مثبت در جامعه و سیارۀ زمین اتفاق می‌افتند. این تأثیر مثبتْ جنبه‌ها، اشکال و گستره‌های مختلفی را در بر می‌گیرد و با وقایع، بحران‌ها و مسائل روز ارتباط مستقیمی دارد. به‌طور معمول در این کمپین‌ها از تمام افراد جامعه یا مخاطبان خاص درخواست می‌شود که به نحوی در فعالیت‌هایی که مربوط به مسئولیت اجتماعی کسب‌وکارها می‌شود مشارکت کنند.
گاهی این مشارکت شامل فعالیت‌های مالی از طرف افراد می‌شود و گاهی فعالیت‌های غیرمالی را در بر می‌گیرد. برای مثال، ممکن است در یک کمپین از افراد خواسته شود برای کمک به گروه خاصی از جامعه مبلغی را به حساب کسبوکار واریز کنند، یا اینکه درجهت اطلاع‌رسانی دربارۀ موضوعی خاص مثل کم‌آبی یا سرطان‌های مختلف با هشتگ، امضای کارزار، داوطلب‌شدن و… درجهت کمک به جامعه قدم بردارند.
در‌هر‌صورت، هرچقدر افراد بیشتری در کمپین CSR مشارکت کنند، آن کمپین موفق‌تر عمل می‌کند و تأثیر بیشتری بر جامعه می‌گذارد، به همین علت باید برای طراحی این کمپین‌ها به‌دقت برنامه‌ریزی شود تا مورد سوء‌استفاده قرار نگیرد.
۴ شکل مختلف کمپین‌های CSR در سازمان‌ها
به‌طور کلی برای کسب‌وکارها ۴ نوع مختلف مسئولیت اجتماعی وجود دارد که معمولاً روی انجام یکی از این مسئولیت‌ها تمرکز می‌کنند، اما این بدان معنا نیست که نتوانند هم‌زمان چند مسئولیت اجتماعی داشته باشند. در ادامه به این ۴ نوع مسئولیت اشاره می‌کنیم.
۱) مسئولیت زیستمحیطی
یکی از ارکان مهم داشتن مسئولیت اجتماعی برای کسب‌وکارها توجه به محیط‌زیست و حفظ منابع طبیعی است. یک سازمان با پذیرفتن این مسئولیت به خود و افراد جامعه این اطمینان را می‌دهد که سیارۀ زمین بهتری برای آیندگانش باقی می‌گذارد. کسب‌وکارها بیشتر براساس موارد زیر به مسئولیت زیستمحیطی خود عمل می‌کنند:
- کاهش آلودگی، کاهش زباله، کاهش استفاده از منابع طبیعی و گازهای گلخانه‌ای.
- بازیافت کالاها و مواد مختلف در فرایند تولید و پس از تولید؛ مثل ترویج روش‌های استفادۀ مجدد از کالاها.
- خنثی‌کردن اثر استفاده از منابع طبیعی؛ مثلاً شرکتی که برای تولید محصولاتش درختان را قطع می‌کند و متعهد می‌شود که به همان مقدار یا بیشتر درخت بکارد.
- توزیع آگاهانۀ کالاها با شرایطی که کمترین خطر را برای محیط‌زیست دارند؛ مثل بسته‌بندی‌های تجدیدپذیر.
- ایجاد خطوط تولید و محصول جدیدی که کمتر برای محیط‌زیست خطر دارد؛ مثلاً تولید کالاهایی که به‌جای سوخت‌های فسیلی، با انرژی‌های طبیعی مثل خورشید کار می‌کنند.
۲) مسئولیت اخلاقی
ستون اصلی مسئولیت اجتماعی هر کسب‌وکاری مسئولیت‌های اخلاقی است که ریشه در رفتار منصفانه و براساس ارزش‌های اخلاقی انسانی دارد. بیشتر کسب‌وکارها به‌شکلی مختص به خودشان این مسئولیت‌ها را تعیین می‌کنند؛ اما گاهی‌اوقات فشارهای جامعه و خواسته‌های مشتریان نیز بر تعیین این مسئولیت‌ها تأثیر می‌گذارد. مصادیق مسئولیت اجتماعی عبارت است از:
- رفتار منصفانه با همۀ مشتریان، صرف‌نظر از سن، نژاد، فرهنگ، جنسیت و… .
- برخورد مثبت با همۀ کارکنان، صرف‌نظر از جایگاه شغلی‌ای که دارند و دادن حقوق و مزایایی بیشتر از مبلغ حقوق تعیین‌شده.
- گسترش فروشنده‌ها از هر جنس، نژاد و با هر شرایط مالی.
- افشای صادقانه، به‌موقع و محترمانه برای سرمایه‌گذاران و سهام‌داران، راجع به نگرانی‌های عملیاتی و مالی سازمان. این کار همیشه الزامی نیست، اما گاهی‌اوقات یک کسبوکار تصمیم می‌گیرد که فراتر از روال قانونی ارتباطات کاری‌اش را با سهام‌داران و سرمایه‌گذارانش پیش ببرد.
۳) مسئولیت بشردوستانه
به‌طور کلی داشتن این مسئولیت نشان می‌دهد که چطور یک کسبوکار از منابعی که دارد برای تبدیل جهان به جایی بهتر برای زندگی استفاده می‌کند. نمونه‌های اجرای این نوع از مسئولیت اجتماعی عبارت‌اند از:
- اختصاص‌دادن بخشی از سود به امور خیریه و نشان‌دادن این کمک به‌شکلی مستند‌شده به مردم.
- وارد معامله شدن با تأمین‌کنندگان و فروشندگانی که درجهت اهداف بشردوستانۀ سازمان قدم برمی‌دارند.
- کمک‌کردن به کارمندانی که برای فعالیت‌های بشردوستانه اقدام می‌کنند، مثل دادن مرخصی با حقوق.
- حامی‌شدن برای رویداد‌های مالی خیریه‌ها با حضور در جامعه و تبلیغات مؤثر.
۴) مسئولیت مالی
این مسئولیت که مسئولیت سنگینی هم هست، داشتن ۳ مسئولیت قبل را به هم گره می‌زند. برای تمام مسئولیت‌های قبل، به گذاشته‌شدن بودجۀ اختصاصی نیاز است؛ درنتیجه یک کسبوکار از طریق انجام امور زیر، مسئولیت مالی خود را انجام می‌دهد:
- سرمایه‌گذاری روی تحقیق و توسعه دربارۀ محصولات، تا طول عمر بیشتری داشته باشند.
- استخدام انواع مختلف افراد مستعد برای اطمینان از وجود نیروی کار متنوع.
- سرمایه‌گذاری روی ایده‌های کارکنانی که دغدغه‌های آگاهی اجتماعی و آموزشی درخصوص مسائل مختلف اجتماعی و زیستمحیطی دارند.
- سرمایه‌گذاری روی فرایندهایی که هزینۀ بیشتری دارند، اما تأثیر اجتماعی بزرگ‌تری ایجاد می‌کنند.
- دادن گزارش‌های مالی شفاف به مردم، سهام‌داران، سرمایه‌گذاران و مشتریان درخصوص فعالیت‌های اجتماعی انجام‌شده.
![مزایای داشتن مسئولیت اجتماعی شرکتی]()
مزایای داشتن مسئولیت اجتماعی شرکتی
مزایای داشتن مسئولیت اجتماعی شرکتیاینکه یک سازمان مسئولیتی اجتماعی داشته باشد، به همان اندازه‌ای که به جامعه کمک می‌کند، باعث رشد خود سازمان هم می‌شود. مسئولیت اجتماعی پیوند قوی‌تری بین کارکنان و سازمان ایجاد می‌کند و روحیۀ کارکنان و کارفرمایان یک سازمان را برای کمک به جامعه بالا می‌برد. گذشته از تأثیراتی که نام بردیم، ۴ مزیت مثبت دیگر هم در داشتن مسئولیت اجتماعی وجود دارد:
- شناخت برند: افراد بیشتر به دنبال استفاده از محصول و خدمات کسب‌وکاری هستند که منافع مردم و مشتریانش را تأمین می‌کند، نه کسب‌وکاری که فقط به فکر تولید محصول و خدمت باکیفیت‌تری باشد. مردم هر روز بیشتر راجع به تأثیراتی که یک کسبوکار روی جامعه می‌گذارد مطلع می‌شوند و تصمیم خرید قطعی خود را با توجه به فعالیت‌هایی که در راستای مسئولیت اجتماعی برند انجام شده می‌گیرند. هرچقدر این فعالیت‌ها تأثیرگذارتر باشند، افراد بیشتری با نام برند آشنا می‌شوند و آن را به رسمیت می‌شناسند.
- بهترشدن روابط با سرمایه‌گذاران: سازمان‌هایی که در امور زیستمحیطی و بشردوستانه فعالیت اجتماعی انجام می‌دهند، به نسبت سازمان‌هایی که این کار را انجام نمی‌دهند، سرمایه‌گذاران بیشتری را به‌سمت خود جلب می‌کنند. برای کسب‌وکارهایی که در استراتژی‌های بازاریابی خود به فکر کسب برتری و عملکرد بهتر در بازار هستند، داشتن یک استراتژی خوب CSR کمک می‌کند تا بتوانند احساسات مثبت در سرمایه‌گذاران ایجاد کنند. سرمایه‌گذاران با دیدن CSR خوب متوجه می‌شوند که سرمایۀ آن‌ها علاوه بر سود مالی قرار است ارزش بیشتری برای خودشان و جامعه ایجاد کند.
- تعهد شغلی: ارزش‌هایی که یک سازمان با انجام CSR ایجاد می‌کند باعث می‌شود تا کارکنانش احساس بسیار بهتری به سازمانی که برای آن کار می‌کنند داشته باشند. درواقع این ارزش‌ها یک مزیت غیرمالی برای کارکنان محسوب می‌شوند که باعث می‌شود آن‌ها احساس کنند که نقشی در بهبود اوضاع جامعه از طرق مختلف ایفا می‌کنند. داشتن همین احساس، آن‌ها را به افراد متعهدتری در کارشان تبدیل می‌کند.
- کاهش ریسک: داشتن CSR به نوعی از بعضی از اموری که به زیان مالی برای یک کسبوکار منجر می‌شود، جلوگیری می‌کند. عواملی مثل تبعیض‌گذاشتن در بین گروه‌های مختلف کارکنان، بی‌توجهی به منابع طبیعی، استفادۀ غیراخلاقی از منابع مالی سازمان و… باعث می‌شود که یک سازمان در گیر‌ودار دعواهای حقوقی و قضایی بیفتد که ممکن است اثر منفی مالی روی آن سازمان بگذارد.
CSR به دلیل ذات مثبتی که در خیلی از جنبه‌ها دارد باعث می‌شود که فعالیت‌های سازمان شفاف‌تر و براساس اصول اخلاقی، مالی، زیستمحیطی و انسانی پیش برود و همین از فسادهای احتمالی جلوگیری می‌کند.
یک نکتۀ مهم:
هر کمپین تبلیغاتی موفق نیازمند برنامه‌ریزی دقیق است. گاهی‌اوقات کسب‌وکارها به دلیل ذات مثبتی که کمپین‌های CSR دارند، به این نکته توجه نمی‌کنند و باعث می‌شوند که کمپین آن‌ها نه‌تنها تأثیر مثبتی در جامعه نگذارد، بلکه اعتماد عمومی را هم برای شرکت در انواع کمپین‌های CSR کم کند.
به‌عنوان کسبوکار باید به این نکته توجه کنید که انجام‌ندادن یک کمپین، بهتر از بد‌انجام‌دادن آن است. بنابراین، اول به این فکر کنید که به‌طور دقیق چه مسئولیت اجتماعی مشارکتی‌ای را و تا چه زمانی می‌توانید به عهده بگیرید. اگر به‌طور کامل نمی‌توانید مسئولیتی قبول کنید، بهتر است فعلاً دور انجام این کمپین‌ها را خط بکشید تا به ثبات بیشتری برسید.