انقباض بدن، لرزش دست و بدن، خشکی دهان، سرگیجه و گاهی حالت تهوع خفیف؛ این‌ها علائم آنفلونزا یا هر بیماری دیگری نیستند، بلکه از نشانه‌های اسکوپوفوبیا (Scopophobia) هستند که همان ترس از دوربین است. فرقی هم نمی‌کند که برون‌گرا باشیم یا درون‌گرا، شاید مهارت خوبی هم در سخنرانی و صحبت‌کردن در جمع داشته باشیم، اما به جلوی دوربین که می‌رسیم احساس ناراحتی می‌کنیم و حرکاتمان غیرطبیعی می‌شود.
از طرفی هر روز بیش از قبل محتوای ویدئویی خواستار پیدا می‌کند. متعاقباً ما هم برای ساخت برند قوی‌تر و ارتباط بهتر با مخاطبان خود باید از این نوع محتوا استفاده کنیم و راه فراری وجود ندارد. خبر خوب این است که این حس ترس، خجالت یا ناراحتی ماندگار نیست و با راهکارهایی که در ادامه ارائه میدهیم، می‌توان بر آن غلبه کرد.
۱) چرا دچار خجالت یا ترس از دوربین می‌شویم؟
اولین قدم برای غلبه بر احساس ناراحتی در برابر دوربین این است که بفهمیم چه چیزی باعث ناراحتی ما می‌شود. آیا اضطراب حرف‌زدن در جمع داریم؟ با ظاهر و تصویرمان مشکل داریم؟ یا از صدای خودمان خوشمان نمی‌آید؟ دانستن اینکه چه بخشی از حضور در ویدئو باعث عصبی‌شدن و حس عجیب ما می‌شود کمک می‌کند تا روی مرحله‌ای تمرکز کنیم که مستقیماً به ناراحتی ما برمی‌گردد.
برای مثال ممکن است تیکی در حرکت‌های خود داشته باشیم که مقابل دوربین برجسته‌تر به نظر می‌آید؛ پس می‌توانیم روی کنترل آن کار کنیم. شاید هم مشکل با زاویۀ فیلم و عکس از خودمان است که در آن صورت با تنظیم دوربین در زاویۀ موردنظرمان حل می‌شود. اگر خودمان محتوا را ضبط می‌کنیم، به‌سادگی می‌توانیم این کار را انجام دهیم و عنوان آن در محیط‌های صمیمی‌تر هم مشکلی ندارد. گفتن این نکته هم بد نیست که اکثر مردم زمانی که دوربین در خط چشم آن‌ها یا کمی بالاتر از آن قرار دارد، بهتر به نظر می‌رسند.
۲) تمرین و تمرین و تمرین
اغلب ما وقتی اولین بار صدای ضبط‌شدۀ خود را می‌شنویم، شوکه می‌شویم. انگار صدای شخص دیگری است و حتی ممکن است از آن متنفر شویم یا خجالت بکشیم. درحالی‌که برای دیگران پذیرفته‌شده و کاملاً عادی است و به مرور زمان با شنیدن مکرر آن، خودمان هم عادت می‌کنیم. مطلب «چرا از شنیدن صدای خود متنفریم؟» علت آن را به‌خوبی توضیح می‌دهد.
تمرین و تکرار راهی عالی برای عادت‌کردن به چیزهایی است که ما را می‌ترسانند و نگران می‌کنند. می‌توانیم برای شروع گاهی برای اعضای خانواده، دوستان یا همکاران محتوا تهیه کنیم. با این کار ترسمان می‌ریزد، اعتمادبه‌نفس بیشتری پیدا کرده و با کمک بازخوردهای دریافتی، مشکلات موجود را رفع می‌کنیم.
شاید در ویدئوهای لایو نتوان این کار را کرد، اما در محتواهایی که از پیش آماده می‌شوند می‌توانیم ضبط تمرینی داشته باشیم. با چند بار اجرا به چیزی که می‌خواهیم می‌رسیم.
۳) بدانیم که چه چیزی می‌خواهیم بگوییم
پیش از ضبط، زمان بگذاریم، پیام اصلی را تعیین کنیم و ببینیم چه نکاتی را می‌خواهیم در فیلم بگوییم. از این موارد یادداشت برداریم و مثل اسکریپت فیلمنامه آن‌ها را مرور کنیم. می‌توانیم این یادداشت‌ها را پیش روی خود بگذاریم و هنگام صحبت در مقابل دوربین، از آن‌ها برای یادآوری کمک بگیریم. داشتن فهرست مواردی که در نظر داریم مطرح کنیم، باعث می‌شود از مسیر صحبت خود خارج نشویم یا چیزی را فراموش نکنیم.
۴) جملات را حفظ نکنیم
باید متن و پیام خود را بدانیم، اما کلمه به کلمۀ آن را حفظ نکنیم. وقتی جملات حفظ‌شده را تکرار می‌کنیم، ممکن است شبیه رباتی به نظر برسیم که از روی یک تکۀ کاغذ می‌خواند، یا یکنواخت و کسل‌کننده صحبت کنیم.
بهتر است روی پیام خود متمرکز باشیم و سپس مانند گفت‌وگویی ساده از آن حرف بزنیم. این کار گام مهمی در راحت‌بودن مقابل دوربین است؛ هم طبیعی خواهیم بود و هم همه‌چیز را پوشش میدهیم. بازهم از آمادگی می‌گوییم: چندبار با صدای بلند متن خود را مرور کنیم تا از اضطرابمان کاسته شود.
افراد بسیاری، به‌خصوص در میان سیاستمداران، گفته‌های خود را از روی متن می‌خوانند و ممکن است برای این کار از تله‌پرامپتر (Teleprompter) استفاده کنند. آن‌ها به مکث‌ها، کلمات انتخابی و آهنگ صدای خود دقت می‌کنند تا هم روان حرف بزنند و هم به گوش مخاطب یکنواخت و کسل‌کننده نشود.
۵) قبل از فیلم‌برداری ذهن خود را آرام کنیم
قبل از فیلم‌برداری، کاری انجام دهیم که ذهنمان آرام شود. این کار به روحیه و عادات هر فرد بستگی دارد و می‌تواند ورزش، یوگا، مدیتیشن، خوردن خوراکی مورد علاقه یا آوازخواندن با صدای بلند باشد.
۶) پرانرژی باشیم و لبخند بزنیم
انرژی، نشاط و هیجان ما در هنگام صحبت به بیننده هم منتقل می‌شود؛ پس پیش از ضبط سعی کنیم سطح آن را بالا ببریم و در مقابل دوربین، پرشور ظاهر شویم. چه چیزی ما را به این سطح می‌رساند؟ ممکن است برای یک نفر قهوه‌خوردن جواب بدهد و برای دیگری شنیدن آهنگی شاد. بهتر است رمز تغییر مود خود را کشف کنیم.
در برگه‌های نوت و در بین نوشته‌ها می‌توانیم جملاتی برای یادآوری خود بنویسیم؛ برای مثال، لبخند بزن یا نفس عمیق بکش. یادمان باشد که در اخبار بد، دیگر لبخند مناسب نیست و بهتر است حالت چهره خنثی باشد.
۷) لباس مناسب و راحت بپوشیم
اگر لباسی که می‌پوشیم مناسب محیط یا مخاطب هدف نباشد، در طول ضبط، مدام نشخوار ذهنی دربارۀ آن خواهیم داشت. انتخاب درست لباس باعث می‌شود ذهن آزادتر و حس بهتری داشته باشیم. علاوه بر در‌نظر‌گرفتن این موضوع باید چیزی بپوشیم که در آن راحت هستیم و به ما اعتمادبه‌نفس بدهد.
شاید دانستن چند نکته دربارۀ رنگ‌ها هم بد نباشد. رنگ‌های یکدست، در ضبط ما نمای خوبی ایجاد می‌کنند. لباس‌های تماماً مشکی یا سفید اصلاً توصیه نمی‌شود، چون تعادل با رنگ محیط را به هم می‌زنند. مراقب الگوی لباس‌ها هم باید بود؛ برخی پترن‌ها مثل خطوط راه‌راه ممکن است در فیلم، اعوجاج به نظر برسند. اگر فیلم‌برداری توسط شخص یا گروه دیگری انجام می‌شود، می‌توانیم نظر آن‌ها را در‌این‌باره جویا شویم که دیگر فکرمان درگیر لباس نباشد.
۸) هرگز با دوربین حرف نزنیم
یکی از دلایلی که مضطرب می‌شویم این است که واکنش طرف مقابل را نمی‌بینیم. حرف‌زدن با دوربین هم تنش ما را بیشتر می‌کند و هم باعث می‌شود یکنواخت و کسل‌کننده صحبت کنیم. به‌جای این کار، شخص خاصی را که با او راحت هستیم و ویژگی‌های مخاطب ما را در خود دارد، در ذهن تصور کنیم. در هنگام صحبت او را خطاب قرار دهیم و آهنگ صدایمان را با توجه به واکنش احتمالی او تنظیم کنیم.
۹) دوربین گوشی را بچرخانیم
برخی افراد با دیدن تصویر خود در هنگام ضبط ویدئوی سلفی یا در صفحه‌نمایش دوربین حواسشان پرت می‌شود. می‌توان از دوربین پشت گوشی استفاده کرد یا صفحۀ LCD را برگرداند. در پلتفرم‌هایی مثل اسکایپ یا اسکای‌روم هم می‌توان کادر تصویر را کوچک کرد تا راحتی خیال بیشتری در صحبت داشته باشیم.
۱۰) از دست‌های خود درست استفاده کنیم
یکی از معضلات بزرگ افراد تازه‌کار در مقابل دوربین این است که با دست‌های خود چه کنند. حرکات دست به‌شکلی فوق‌العاده نمایش بصری آنچه را می‌خواهیم بگوییم کامل می‌کنند، به کلمات جلوۀ انسانی می‌بخشند و باعث می‌شوند که با بینندگان ارتباط بهتری برقرار کنیم. این چند نکته به استفادۀ درست از دست‌ها در هنگام صحبت کمک می‌کنند:
- اگر معمولاً در حین حرف‌زدن از حرکات دست استفاده می‌کنیم، مقابل دوربین هم همین کار را انجام دهیم و خودمان باشیم. البته زیاده‌روی در آن، به‌خصوص اگر دیگران شناختی از ما نداشته باشند، ممکن است نشانۀ اضطراب تلقی شود و بهتر است برای کمترکردن حرکت آن‌ها تمرین کنیم.
یکی از حرکاتی که زیاد توسط افراد به کار می‌رود، مماس‌کردن نوک انگشتان دست در جلو است. این حرکت اعتمادبه‌نفس و اطمینان فرد از گفته‌های خود را نشان می‌دهد. اما وقتی بدون هیچ هدف مشخصی بارهاوبارها یا در تمام طول ضبط استفاده شود، دیگر چنین مفهومی را منتقل نمی‌کند. بیننده متوجه می‌شود که تکلیف خود را با دست‌ها نمی‌دانیم و حواس او را از پیام اصلی پرت می‌کنیم.- قراردادن ضربدری بازوها در جلو و لمس صورت، گردن یا مو مضطرب‌بودن ما را نشان می‌دهند. وقتی دست‌ها را در پشت سر خود قفل کنیم، انگار در حال پنهان‌کردن چیزی هستیم و در پس ذهن بیننده این‌طور القا می‌شود که روراست نیستیم.
یکی از حرکاتی که زیاد توسط افراد به کار می‌رود، مماس‌کردن نوک انگشتان دست در جلو است. این حرکت اعتمادبه‌نفس و اطمینان فرد از گفته‌های خود را نشان می‌دهد. اما وقتی بدون هیچ هدف مشخصی بارهاوبارها یا در تمام طول ضبط استفاده شود، دیگر چنین مفهومی را منتقل نمی‌کند. بیننده متوجه می‌شود که تکلیف خود را با دست‌ها نمی‌دانیم و حواس او را از پیام اصلی پرت می‌کنیم.درکل دست‌ها و زبان بدن باید تکمیل‌کنندۀ داستان ما باشند و دیدگاه یا حسی را که در نظر داریم، به بیننده منتقل کنند. درک هالپرن (Derek Halpern) در ویدئوی یوتیوب خود به‌خوبی نحوۀ استفاده از دست را نشان می‌دهد و نکات خوبی به ما می‌آموزد.
۱۱) آهسته‌تر از حد معمول صحبت کنیم
وقتی نگران و عصبی هستیم، ناخودآگاه تمایل داریم که سرعت خود را افزایش دهیم و سریع صحبت کنیم. احتمالاً فکر می‌کنیم که هرچه سریع‌تر این کار را انجام دهیم، سریع‌تر هم تمام می‌شود. اما لازم نیست عجله کنیم، بهتر است کمی آهسته‌تر از حد معمول حرف بزنیم و بین افکار خود مکث کنیم.
با کاهش سرعت احساس آرامش بیشتری خواهیم کرد و اعتمادبه‌نفس ما به بیننده منتقل می‌شود. ضمن اینکه ضبط ویدئو و ویرایش آن هم راحت‌تر می‌شود؛ زمانی برای نفس‌کشیدن و فکرکردن به پیام بعدی خود پیدا می‌کنیم و با وجود مکث‌ها، برش ویدئو آسان‌تر صورت می‌گیرد.
۱۲) آب بخوریم
در همۀ برنامه‌‌های تلویزیونی، استندآپ‌ها و حتی سخنرانی‌ها حتماً بطری یا لیوانی آب در کنار دست افراد به چشم می‌خورد. اگر دهانمان خشک شد یا نیاز به فرصتی کوتاه برای فکرکردن و غلبه بر اضطرابمان داشتیم، نوشیدن آب کمک بزرگی خواهد بود. هرچند در ویدئوهای کوتاه و از‌پیش‌آماده معمولاً در چنین شرایطی قرار نمی‌گیریم، اما خوردن آب، حرف‌زدن ما را طبیعی‌تر جلوه می‌دهد.
۱۳) اتفاقات و اشتباهات کوچک در طول فیلم‌برداری را بپذیریم
اشتباه‌کردن یکی از بزرگترین چیزهایی است که مردم هنگام فیلم‌برداری نگران آن هستند و می‌خواهند همه‌چیز در ایدئال‌ترین و بهترین حالت خود باشد. اما پیدانکردن کلمۀ درست، صدای بیرون یا عطسه‌کردن حس بیشتری به فیلم می‌دهد. بیننده متوجه می‌شود که ما هم مثل خود او معمولی هستیم؛ درنتیجه بیشتر دوستمان خواهد داشت و ارتباط بهتری با محتوا و برند ما برقرار می‌کند.
۱۴) روی تیک‌های خود کار کنیم
باید مراقب تیک‌های عصبی که اغلب در مقابل دوربین فعال می‌شوند باشیم؛ مثل پاک‌کردن بی‌وقفۀ گلو، تکان‌دادن ابروها، ضربه‌زدن مکرر پا به زمین، به جلو و عقب تاب‌خوردن، پلک‌زدن بیش از حد، قورت‌دادن آب دهان در حین صحبت یا به‌کاربردن مداوم آواهایی مثل «اوم» و «اِاِ…».
اگر تنش داریم، همان‌طور که گفته شد، پیش از ضبط ریلکس کنیم، نفس عمیق بکشیم یا مدیتیشن انجام دهیم. تمرین مکرر و تمرکز روی لحظه هم در کنترل آن‌ها به ما کمک می‌کنند.
۱۵) کمال‌گرا نباشیم؛ هیچ‌کس کامل نیست
در پایان بپذیریم که هیچ‌کس کامل نیست و کمال‌گرایی را کنار بگذاریم. برای خوب‌بودن لازم نیست در همه‌چیز کامل باشیم. در ویدئوهای اول حتماً در عملکرد خود یا ویرایش فیلم ایرادهایی خواهیم داشت. این پایان دنیا نیست و نباید باعث شود تلاش برای رشد برند خود را متوقف کنیم. با تمرین‌کردن و به مرور زمان حرفه‌ای‌تر و حرفه‌ای‌تر خواهیم شد؛ پس با تمام قدرت ادامه بدهیم.
امیدواریم این نکات برای شما کارساز باشند. اگر راهکار دیگری برای آرام و بدون استرس‌بودن در مقابل دوربین می‌شناسید، خوشحال می‌شویم با ما و دیگر خوانندگان به اشتراک بگذارید.