۱۰ حقیقت درمورد استراتژی اقیانوس آبی برای اولین بار [همراه با ۱۰ مثال واقعی]

اغلب ما با شنیدن یا خواندن واژۀ اقیانوس آبی، بی‌درنگ به یاد دریایی آرام و آبی‌رنگ می‌افتیم. کمتر کسی بین ما پیدا می‌شود که با شنیدن این واژه، به یاد یک سبک متفاوت کسب‌وکاری بیفتد و حتی چیزی دربارۀ آن بداند!

اگر شما هم از این دست افراد هستید، با ما در وی‌پدیا همراه شوید تا بیشتر با مفهوم «استراتژی اقیانوس آبی» (Blue Ocean Strategy) آشنا شوید. در این مطلب قصد داریم شما را با چند اصطلاح دیگر در بازاریابی نیز آشنا کنیم و درنهایت، با ذکر چند مثال از کسب‌وکارهایی که از این استراتژی برای تجارت خود استفاده کرده‌اند، آن را به پایان برسانیم. پس تا انتهای این مطلب همراهمان باشید.

اقیانوس آبی چیست؟

«ترجیح می‌دهید در چه فضایی کار کنید؟ دوست دارید فضای کاری شما یک جو رقابتی تنگاتنگ همراه با استرس باشد یا محیطی آرام و راحت؟» این پرسشی است که کتاب استراتژی اقیانوس آبی، یکی از پرفروش‌ترین و مهم‌ترین کتاب‌های نوشته‌شده در زمینۀ استراتژی کسب‌وکار، آن را مطرح می‌کند.

کتاب اقیانوس آبی، نوشتۀ دبلیو. چان کیم و رنه موبورن، دربارۀ خروج از از یک فضای رقابتی سخت به نام «اقیانوس قرمز» و ورود به فضای آرام و بدون رقابت همراه با ایده‌های جدید و رو‌به‌رشد، حرف می‌زند.

درواقع، اگر بخواهیم به مفهوم استراتژی اقیانوس آبی، واضح‌تر و روشن‌تر بپردازیم باید بگوییم:

یک سبک استراتژی کسب‌وکار است که به شرکت‌ها کمک می‌کند تا با طراحی محصولات یا خدمات نوآورانه و منحصربه‌فرد، بازار جدید و بدون رقابتی برای خود ایجاد کنند.

استراتژی اقیانوس آبی به دنبال ایجاد فضای جدید است، جایی ‌که رقابت کمتر و امکان رشد و سودآوری بالا وجود دارد. در این استراتژی، کسب‌وکارها به دنبال خلق ارزش‌های جدید برای مشتری هستند و به‌جای مبارزه برای سهم بیشتر بازار، به دنبال ایجاد بازارهای جدید و بزرگ‌تر می‌روند.

کلید موفقیت در استراتژی اقیانوس آبی، طراحی محصولات یا خدماتی است که در نوع خود بی‌نظیر هستند و رقابت با آن‌ها غیرممکن یا بی‌معنا می‌شود. بازارهای جدید مانند اقیانوس‌های ناشناخته‌ای هستند که قوانین مشخصی ندارند و فرصت‌های زیادی برای نوآوری و رشد در اختیار کسب‌وکارها قرار می‌دهند.

چرا استراتژی اقیانوس آبی مهم است و باید به آن توجه کرد؟

شاید از خود بپرسید چرا استراتژی اقیانوس آبی مهم است و باید به آن توجه کرد. در پاسخ باید بگوییم:

«استراتژی اقیانوس آبی دربارۀ افزایش تقاضا و دورشدن از فضای رقابتی حرف می‌زند. این استراتژی به دنبال شکست رقیب نیست، بلکه به دنبال پیروی از نوعی استراتژی متفاوت برپایۀ نوآوری و ارزش است و تمرکزی بر شکست رقیب خود ندارد.»

دلیل ارزشمندبودن آن نیز به همین مسئلۀ نوآوری برمی‌گردد. هدف این استراتژی، کاهش هزینه‌ها از طریق حذف و کم کردن عوامل رقابتی معمول صنعت و افزایش ارزش خریدار با ارائۀ ویژگی‌های جدید و نوآورانه است.

اقیانوس قرمز چیست؟

اقیانوس قرمز به بازارهایی با رقابت شدید و اشباع‌شده اشاره می‌کند، جایی که شرکت‌ها برای به‌دست‌آوردن سهم بیشتری از بازار موجود، با هم رقابت می‌کنند. در این محیط، فشار بر قیمت‌ها زیاد بوده و شرکت‌ها برای بقا، مجبور به کاهش هزینه‌ها و بهبود کارایی هستند. اقیانوس قرمز نمادی از مبارزه برای جذب مشتریان محدود و حفظ سهم بازار، با تمرکز بیشتر بر شکست رقباست.

استراتژی اقیانوس آبی با استراتژی اقیانوس قرمز چه تفاوتی دارد؟

استراتژی اقیانوس آبی و استراتژی اقیانوس قرمز دو مفهوم کلیدی در زمینه مدیریت و راهبرد کسب‌و‌کار هستند که تفاوت‌های اصلی نیز با هم دارند که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:

این جدول به‌خوبی تفاوت‌های اساسی بین این دو استراتژی را نمایش می‌دهد. درحالی‌که استراتژی اقیانوس قرمز روی محیط‌های رقابتی تمرکز دارد، استراتژی اقیانوس آبی بر نوآوری و ایجاد بازارهای جدید متمرکز است.

۱۰ نکتۀ کلیدی دربارۀ استراتژی اقیانوس آبی

در این قسمت به ۱۰ نکتۀ کلیدی دربارۀ استراتژی اقیانوس آبی اشاره می‌کنیم که در ۲ شاخۀ اصلی قرار می‌گیرند:

۱) اصول فرمولاسیون

این اصول بر ۶ پایۀ زیر استوار است:

1. تجزیه‌وتحلیل صنایع: تجزیه‌وتحلیل صنایع، بررسی مشکلات و نیازهای مشتریان و دلیل اصلی رضایت یا نارضایتی آن‌ها، نخستین اصل در تدوین استراتژی اقیانوس آبی است.
2. تعریف مشکل: اقیانوس آبی به‌جای مبارزه برای گزینه‌های موجود، روی حل مشکلات مشتریان تمرکز می‌کند. وقتی با چیزی روبه‌رو می‌شود که ایدئال نیست، به دنبال تعریف راهکارهایی می‌رود که درد مشتریان را کمتر کند. این استراتژی به دنبال به‌اصطلاح «مچ‌گیری» از اشتباه‌های رقبا نیست، بلکه به دنبال راه‌هایی برای زندگی بهتر مشتریان می‌گردد.
3. خلق بازارهای جدید: توجه و خلق بازارهای جدید ازجمله مهم‌ترین نکات تدوین استراتژی اقیانوس آبی است.
4. نوآوری ارزش: استراتژی اقیانوس آبی بر تدوین ارزش‌های نوآورانه برای مشتریان و شرکت تمرکز داشته و رقابت میان شرکت‌ها برایش اهمیت چندانی ندارد.
5. فراتررفتن از تقاضای موجود: استراتژی اقیانوس آبی به کسب‌وکارها کمک می‌کند تا به دنبال گسترش بازار و جذب گروه‌های جدیدی از مشتریان باشند و رقابتی برای جذب مشتریان فعلی ندارد. درواقع، به افق وسیع‌تر از شرایط اکنون کسب‌وکارها توجه دارد.
6. تمرکز بر تصویر کلی: استراتژی اقیانوس آبی به‌جای تمرکز بر جزئیات و اعداد، بر دیدگاه کلان و استراتژیک تمرکز دارد. در این راستا، از چارچوب ERRC پیروی می‌کند که شامل ۴ مفهوم کلیدی است. شما با پاسخ به این سؤالات مهم و اساسی، می‌توانید برنامۀ عملی خود را شکل دهید:
   1. حذف‌کردن: کدام عوامل وجود دارد که صنعت مدت‌ها به آن‌ها پرداخته، اما باید حذف شوند؟
   2. گسترش و توسعه دادن: کدام جوانب باید فراتر از استانداردهای معمول صنعت رشد کنند؟
   3. کاهش و محدودکردن: کدام عوامل باید کمتر از استاندارد عمومی صنعت شوند؟
   4. ویژگی یا قابلیت جدید ساختن: کدام ویژگی‌های جدید باید ایجاد شوند که صنعت تا‌به‌حال به آن‌ها توجه نکرده ‌است؟

۲) اصول اجرایی

این بخش نیز خود به ۴ شاخۀ اجرایی تقسیم می‌شود که عبارت‌اند از:

1. استراتژی درست: در استراتژی اقیانوس آبی، ترتیب و توالی اقدامات در توسعه و اجرای استراتژی اهمیت دارد.
2. غلبه بر موانع سازمانی: شناسایی و حل چالش‌های داخلی همچون نقاط قوت و ضعف تیم که مانع از پیاده‌سازی استراتژی می‌شوند، در استراتژی اقیانوس آبی جایگاه مهمی دارند.
3. تجدید و نوآوری مداوم: استراتژی اقیانوس آبی با تدوین یک برنامۀ کتبی، بر نوآوری و پایدارنگه‌داشتن موفقیت تأکید دارد.
4. هماهنگی ارزش، سود و افراد: مراقب باشید همۀ جنبه‌های استراتژی، از ارزش‌هایی که برای مشتریان ایجاد می‌شود گرفته تا سودآوری شرکت و رضایت کارکنان، با یکدیگر هماهنگ باشند.

تجربیات شرکت‌های موفق از استراتژی اقیانوس آبی

در این قسمت به ۱۰ شرکت موفق اشاره می‌کنیم که از استراتژی اقیانوس آبی در کسب‌وکار خود استفاده کرده‌اند:

۱) Cirque du Soleil

این شرکت با ترکیب هنرهای سیرک سنتی با عناصر تئاتری و هنری، توانست بازار جدیدی ایجاد کند و از رقابت شدید در صنعت سیرک سنتی فاصله بگیرد.

۲) Apple

شرکت اپل در اوایل دهۀ ۲۰۰۰ با معرفی iPod و iTunes توانست بازار موسیقی دیجیتال را متحول کرده و یک اقیانوس آبی جدید در صنعت موسیقی ایجاد کند.

۳) Netflix

نتفلیکس با تغییر مدل کسب‌وکار خود از اجارۀ DVD به پخش آنلاین، بازار جدیدی برای تماشای فیلم و سریال‌ها ایجاد کرد و از رقابت بر سر اجارۀ فیلم فاصله گرفت.

۴) Uber

اوبر با ایجاد نوعی پلتفرم رزرو آنلاین برای خدمات تاکسی، بازار جدیدی در صنعت حمل‌ونقل ایجاد کرد و از رقابت مستقیم با تاکسی‌های سنتی دوری جست.

۵) Tesla

تسلا با تمرکز بر تولید خودروهای برقی با کیفیت بالا و فناوری‌های نوآورانه، توانست در صنعت خودروسازی که پیش از این بر خودروهای بنزینی متمرکز بود، اقیانوس آبی جدیدی ایجاد کند.

۶) Dyson

دایسون با ابداع جاروبرقی‌های بدون کیسه توانست یک اقیانوس آبی در بازار وسایل خانگی ایجاد کند و از رقابت سنتی در این صنعت فاصله بگیرد.

۷) Spotify

اسپاتیفای با ارائۀ سرویس پخش موسیقی آنلاین و اشتراک‌پذیر توانست بازار جدیدی در صنعت موسیقی ایجاد کند.

۸) Marvel

مارول پس از تجربۀ مشکلات مالی تصمیم گرفت با ساخت دنیای سینمایی Marvel و ادغام داستان‌های مختلف قهرمانان کمیک در یک داستان واحد، رویکرد خود را تغییر دهد و وارد صنعت فیلم‌سازی شود.

۹) Nintendo Switch

Nintendo با معرفی کنسول Switch، یک دستگاه بازی قابل حمل و خانگی، توانست نوآوری منحصربه‌فردی را در صنعت بازی‌های ویدئویی ارائه دهد. این کنسول با امکانات جدید و منحصربه‌فرد خود باعث ایجاد یک بازار جدید شد.

۱۰) Stitch Fix

Stitch Fix با ارائۀ خدمات سفارشی‌ لباس براساس سلیقه و اندازه‌های فردی مشتریان، توانست در صنعت پوشاک یک اقیانوس آبی ایجاد کند و تجربۀ خرید لباس را دگرگون سازد.

سخن آخر

استراتژی اقیانوس آبی با تمرکز بر خلق بازارهای جدید و بی‌رقیب به‌جای رقابت در بازارهای اشباع‌شده، رویکردی نوآورانه در کسب‌وکارها ایجاد کرد. شرکت‌هایی همچون Apple ،Netflix و Uber نمونه‌های برجسته‌ای از موفقیت با استفاده از این استراتژی هستند. این استراتژی نشان می‌دهد که موفقیت اغلب از طریق نوآوری و خلاقیت، نه رقابت سنتی، حاصل می‌شود.

اکنون فرصت مناسبی است تا نگاهی نو به بازار کسب‌وکار خود بیندازید و بررسی کنید که چگونه می‌توانید با ایجاد ارزش‌های نوآورانه و خدمات منحصربه‌فرد، اقیانوس آبی خود را خلق کنید و از رقابت‌های سنتی فاصله بگیرید. پس وقت را تلف نکنید و شروع کنید!