بعد از خودکشی پرحاشیۀ زهره فکور صبور، بازیگر ۴۳سالۀ ایرانی، افراد بسیاری به این مرگ واکنش نشان دادند. جدای از چگونگی واکنش افراد و نوع مرگ این بازیگر، نکتۀ قابل توجه، افزایش فالوئرهای صفحۀ اینستاگرام او پس از مرگش بود.
براساس اطلاعات Instagram Analytics، فالوئرهای صفحۀ زهره فکور صبور ظرف ۷ روز پس از مرگ او ۲۴% افزایش (از ۳۴۴ هزار به ۴۲۸هزار فالوئر) پیدا کرده است. همچنین، تعداد لایک و کامنت‌ها نیز افزایش ناگهانی داشته است.
افزایش فالوئر سلبریتی‌ها در شبکه‌های اجتماعی پس از مرگشان مختص ایران نیست. برای مثال، پس از کشته‌شدن رپر معروف آمریکایی، نیپسی هاستل (Nipsey Hussle)، که با شلیک گلوله در جلوی یکی از فروشگاه‌هایش کشته شد، چیزی حدود یک میلیون نفر به فالوئرهای او اضافه شدند.
سؤال اینجاست که چه اتفاق یا اتفاقاتی می‌افتد که افراد بعد از مرگ سلبریتی‌ها به فالوکردن آن‌ها در صفحه‌های اجتماعی رو می‌آورند؟ در این مطلب سعی داریم پاسخ این سؤال را از دو جنبه بررسی کنیم: جنبۀ اول مربوط به زمانی است که یک سلبریتی را می‌شناسیم و جنبۀ دوم مربوط به وقتی است که او را نمی‌شناسیم یا کم می‌شناسیم.
روابط فرااجتماعی یا کراش روی سلبریتی‌ها
روابط فرااجتماعی (Parasocial Relationship) به نوعی از روابط عاطفی یک‌طرفه گفته می‌شود که در آن شخص، درگیر رابطه‌ای ذهنی با فرد مشهوری می‌شود که او را به‌واسطۀ رسانه‌ها شناخته است.
این نوع از رابطه معمولاً بین اشخاص عادی و بازیگران، خواننده‌ها یا ورزشکاران اتفاق می‌افتد؛ ولی امروزه، با گسترش فضای مجازی و رسانه‌های مختلف، گسترۀ بیشتری پیدا کرده است؛ هستند افرادی که روابط فرااجتماعی را با اینفلوئنسرها، گیمرها، یوتیوبرها و… تجربه می‌کنند.
باور کنید یا نه، روابط فرااجتماعی بسیار طبیعی هستند و بسیاری از ما آن را تجربه کرده‌ایم. هرکدام از ما بعضی از سلبریتی‌ها را دوست، فامیل و آشنای خود می‌دانیم، حتی اگر منطق و واقعیت حکم کند که این‌طور نیست! یکی از دلایل این توهم این است که هر روز آن‌ها را در شبکه‌های اجتماعی می‌بینیم و در جریان کارهای روزانۀ آن‌ها هستیم (مثل یک دوست). اما در بعضی موارد، این روابط بسیار خطرناک می‌شود و فرد کاملاً باور می‌کند که با سلبریتی موردعلاقه‌اش، پیوند واقعی و عاطفی عمیقی دارد.
با این تفاسیر، اینکه وقتی سلبریتی موردعلاقه‌مان به موفقیتی برسد بیش از حد برای او خوشحال شویم و وقتی اتفاق ناگواری مثل مرگ هم برای او بیفتد، همانند ازدست‌دادن یک عزیز به آن واکنش نشان دهیم، بسیار رایج است.
روابط فرااجتماعی، مرگ یک سلبریتی و بالارفتن فالوئر
گاهی‌اوقات پیش می‌آید که فردی روابط فرااجتماعی را تجربه می‌کند، اما به هر دلیلی لزومی به دنبال‌کردن صفحۀ آن شخص نمی‌بیند. در این مواقع، شخص با شنیدن خبر مرگ سلبریتی دوست‌داشتنی‌اش به صفحۀ او می‌رود و برای ادای احترام، اطلاع از نحوۀ مرگ، مرور خاطرات، تجربۀ حس نوستالژی یا شریک‌شدن با غصۀ دیگران، صفحۀ او را فالو می‌کند.
در این حالت، بسیار پیش می‌آید که تعداد فالوئرهای یک سلبریتی پس از مرگش به‌طور ناگهانی بالا برود. این اتفاق درمورد افرادی که سوپراستار هستند بیشتر شایع است؛ زیرا روابط فرااجتماعی با سوپراستارها بیشتر از انواع سلبریتی‌هاست.
واکنش به مرگ یک سلبریتی، وقتی سوپراستار نباشد
واکنش به مرگ یک سلبریتی، وقتی سوپراستار نباشدهنگامی یک سلبریتی مثل سوپراستارها مرگ می‌میرد، بالارفتن فالوئرهای صفحۀ او طبیعی است؛ اما اگر این سلبریتی سوپراستار نباشد یا تعداد فالوئرهای او چندان هم بالا نباشد چه؟ چه عاملی باعث می‌شود که فالوئرهای صفحۀ این‌گونه از افراد نیز به‌طور ناگهانی و با شیبی تند بالا برود؟ در ادامه ۶ علت مرتبط با این سؤال را مطرح می‌کنیم.
۱) نحوۀ مرگ سلبریتی مهم است
پذیرش مرگ افرادی که به مرگ طبیعی می‌میرند بسیار راحت‌تر از مرگی است که با حاشیه همراه باشد. مرگ‌هایی که در اثر خودکشی یا به‌قتل‌رسیدن اتفاق می‌افتند، به‌شدت کنجکاوی افراد را برمی‌انگیزد. مرگ در اثر حادثه یا بر اثر بیماری‌های لاعلاج نیز احساسات افراد را جریحه‌دار می‌کند و آن‌ها را به‌سمتی سوق می‌دهد که صفحۀ فرد فوت‌شده را دنبال کنند.
در هرکدام از انواعی که گفته شد، مردم می‌خواهند که به‌واسطۀ کامنت‌ها، از جزئیات علت مرگ اطلاع بیشتری پیدا کنند یا اینکه پاسخی برای سؤال‌هایشان دریافت کنند؛ سؤال‌هایی از قبیل خودکشی به چه دلیل بوده است؟ چرا به قتل رسیده است؟ چه مدت‌زمانی بیماری را داشته است؟ مقصر حادثه چه کسی بوده است؟
۲) همه دوست دارند عضو یک گروه باشند
تصور کنید سریال معروفی هر هفته در حال پخش است که همه آن را تماشا می‌کنند و در محل کار و یا جمع‌های دوستانه راجع به آن صحبت می‌کنند؛ چه اتفاقی می‌افتد اگر شما هیچ ایده‌ای راجع به آن سریال نداشته باشید؟ شاید جوابتان این باشد که اصلاً اتفاق خاصی نمی‌افتد؛ اما برای خیلی‌ها این‌طور نیست!
اتفاقات پرحاشیۀ روز از قبیل جنگ، اظهارنظر عجیب یک سیاست‌مدار یا مرگ یک سلبریتی حکم همان سریالی را دارد که همه آن را دنبال می‌کنند. بیشتر افراد این تصور را دارند که اگر از این مسائل آگاه نباشند، از گروهی که جزئیات مربوط به این اتفاقات را می‌دانند عقب می‌افتند؛ درنتیجه وقتی یک سلبریتی (خصوصاً با مرگ مشکوک) می‌میرد، صفحۀ او را فالو می‌کنند تا به گروه بزرگ اظهارنظرکنندگان بپیوندند.
۳) مرگ اطلاعات بیشتری دارد تا زندگی
بعد از مرگ یک سلبریتی، مخصوصاً اگر با حاشیه همراه باشد، معمولاً پاپاراتزی‌ها برای دیده‌شدن بیشتر، دست به افشای اطلاعات منتشرنشده راجع به نوع زندگی آن فرد می‌زنند و برای این کار از پست‌های صفحه‌های اجتماعی آن سلبریتی کمک می‌گیرند.
گاهی‌اوقات هم افرادی که از قبل با آن سلبریتی در ارتباط بوده‌اند، با کامنت‌هایشان اطلاعاتی از آخرین روزهایی که با آن سلبریتی بوده‌اند، به مردم می‌دهند؛ مثلاً خاطرات مشترکشان را مرور می‌کنند، آخرین مسیج‌هایشان را بازگو می‌کنند یا در دفاع از حریم شخصی سلبریتی فوت‌شده، با اخبار دروغ پاپاراتزی‌ها مخالفت می‌کنند.
درهرصورت، تمام این کامنت‌ها باعث می‌شود که مردم بخواهند وارد صفحۀ سلبریتی فوت‌شده شوند و در جریان ریز جزئیات زندگی او که در زمان زنده‌بودنش مشخص نبود، قرار بگیرند.
۴) صفحۀ سلبریتی، به‌مثابۀ مکانی برای عزاداری
در گذشته، بعد از مرگ یک شخص، افراد برای دلداری‌دادن خانوادۀ فرد متوفی و بروز احساساتشان حتماً به مراسم ختم یا تشییع جنازه می‌رفتند. خصوصاً اینکه اگر آن فرد معروف بود، تشییع جنازه به خیابان‌ها هم کشیده می‌شد. روز تشییع جنازۀ مرتضی پاشایی را که یادتان نرفته؟ امروزه این نوع تشییع جنازه‌ها به شبکه‌های اجتماعی کشیده شده است.
افراد برای ابراز حس همدردی و تسلی خاطر خانواده و آشنایان سلبریتی فوت‌شده، به صفحۀ او در شبکه‌های اجتماعی می‌روند، او را دنبال می‌کنند و زیر پست‌های او کامنت و ایموجی می‌گذارند تا نزدیکان سلبریتی متوجه شوند که او طرف‌داران زیادی داشته است.
۵) واکنش به مرگ؛ راهی برای تخلیۀ هیجان
برای بعضی افراد مهم نیست که دقیقاً چه اتفاقی افتاده که مردم حول آن صحبت می‌کنند. هر اتفاق پرحاشیه دلیلی برای این است که به‌سرعت به آن واکنش نشان دهند. این واکنش می‌تواند غیرمنطقی یا شتاب‌زده باشد. به همین دلیل است که برخی افراد با مرگ یک سلبریتی، به‌سرعت او را فالو می‌کنند و زیر پست‌ها کامنت‌های متعدد می‌گذارند که از نظر محتوا تفاوت چندانی با یکدیگر ندارند.
۶) اکسپلور و تایم‌لاین‌ها هم بی‌تأثیر نیستند
قسمت اکسپلور در اینستاگرام یا تایم‌لاین در توییتر و فیس‌بوک، کنجکاوی بیشتر افراد را برمی‌انگیزد و به یک اتفاق، ارزش خبری می‌دهد. به همین دلیل، برخی برای پاسخ به این حس به صفحۀ سلبریتی فوت‌شده می‌روند. شاید اقدام آن‌ها درنهایت منجر به فالوکردن نشود، اما حتماً باعث بیشتردیده‌شدن صفحۀ سلبریتی می‌شود.
حرف آخر
قبل از وجود شبکه‌های اجتماعی هم مرگ برای سلبریتی‌ها وجود داشت، ولی خبر تمام آن مرگ‌ها، واکنش گسترده‌ای از طرف مردم نمی‌گرفت.
شبکه‌های اجتماعی می‌توانند برای تمام اخبار موجی را ایجاد کنند که عکس‌العمل مردم با آن همراه باشد. واضح است که هرچقدر این خبر پرحاشیه‌تر باشد، عکس‌العمل‌ها هم بیشتر می‌شود؛ مثل مرگ مشکوک یک سلبریتی.
مهم نیست عکس‌العمل افراد پس از مرگ سلبریتی، به دلیل روابط فرااجتماعی باشد یا نه. درنهایت، به‌واسطۀ قدرت شبکه‌های اجتماعی، بیشتر مردم وارد موجی می‌شوند که حتماً یکی از گزینه‌های مرتبط با خبر مرگ را انتخاب کنند: فالو، لایک، کامنت یا اشتراک‌گذاری.
نظر شما دربارۀ صفحه‌های اجتماعی سلبریتی‌هایی که درگذشته‌اند چیست؟ آیا این صفحه‌ها پس از مرگ آن‌ها باید در دسترس بمانند؟
سلام
نوروزتان پیروز
بسیار سودمند نوشتەاید
زندەباد
لیلا ( هیوا ) آقامجیدی