در دنیای امروزی که بخش گسترده‌ای از ارتباطات ما پشت صفحات نمایشی و در فضای آنلاین شکل می‌گیرد، استفاده‌نکردن از شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان، به مسئله‌ای اجتناب‌ناپذیر تبدیل شده است. با گذشت زمان، شبکه‌های جدیدی معرفی می‌شوند، جای شبکه‌های قدیمی‌تر را می‌گیرند و بازار استفاده از آن‌ها حسابی داغ می‌شود.
اصطلاح شبکۀ اجتماعی تقریباً به گوش همه آشناست، اما اصطلاح شبکۀ پیام‌رسان، در گفتار، به‌صورت کوتاه‌شدۀ «پیام‌رسان» جا افتاده است. این درحالی است که هردوی آن‌ها شبکه محسوب می‌شوند.
اما آیا تاکنون به تفاوت میان این شبکه‌ها فکر کرده‌اید؟ شاید بارها اصطلاح شبکۀ اجتماعی و شبکۀ پیام‌رسان به گوشتان خورده باشد، اما ندانید که دقیقاً چه تفاوتی با یکدیگر دارند. در این مطلب از وی‌پدیا همراه من باشید تا به تفاوت میان این دو شبکه، به‌صورت جزئی‌تر بپردازم.
شبکۀ اجتماعی (Social Network) چیست؟
شبکۀ اجتماعی، فارغ از فضای آنلاین، به مجموعه‌ای از افراد گفته می‌شود که با هدفی مشترک و مشخص، دور یکدیگر جمع می‌شوند. اکنون چند سالی است که شبکه‌های اجتماعی، در قالب فضای تکنولوژی و به‌شکل آنلاین معنا پیدا کرده‌اند و درواقع یک اجتماع اینترنتی را به وجود آورده‌اند.
در حال حاضر، شبکه‌های اجتماعی محبوب و پرطرف‌دار مختلفی در سراسر دنیا مورد استفاده قرار می‌گیرند که محبوب‌ترین آن‌ها در کشور ما اینستاگرام، لینکدین، توییتر، یوتیوب، آپارات و کلاب‌‌هاوس هستند.
شبکۀ پیام‌رسان (Messenger Network) چیست؟
پیام‌رسان به پلتفرمی در فضای آنلاین گفته می‌شود که در آن امکان گفت‌وگو و انتقال پیام بین دو یا چند نفر وجود دارد. امروزه، پیام‌رسان‌ها به ابزارهای ارتباطی بسیار محبوبی در سراسر جهان تبدیل شده‌اند؛ چون فضای ارتباطی سریع و راحتی را برای همۀ افراد فراهم می‌کنند.
اولین شبکۀ پیام‌رسان محبوب در ایران، یاهو مسنجر بود. پس از آن، وایبر پرطرف‌دار شد و در حال حاضر، تلگرام و واتساپ، از محبوب‌ترین و پرکاربردترین شبکه‌های پیام‌رسان در ایران محسوب می‌شوند.
۶ تفاوت بارز شبکۀ اجتماعی و پیام‌رسان
اکنون که با تعریف هردوی این شبکه‌های ارتباطی آشنا شدیم، می‌خواهیم ببینیم که چه تفاوتی میان این دو وجود دارد.
۱) ارتباط فردی
در شبکه‌های پیام‌رسان، امکان شکل‌گیری ارتباطات فردی و حتی جمعی، راحت‌تر و سریع‌تر است. البته بسیاری از شبکه‌های اجتماعی نظیر اینستاگرام، لینکدین و… نیز فضای پیام‌رسانی مخصوص به خود را ایجاد کرده‌اند، اما به دلیل محدودیت‌هایی که دارند، هرگز نمی‌توانند جای شبکه‌های پیام‌رسان را بگیرند.
۲) پاسخ‌دهی دقیق و سریع
یکی از امکانات برجستۀ شبکه‌های پیام‌رسان این است که شما می‌توانید در این فضا، برای سؤالات خود پاسخ‌های کامل‌تر و جزئی‌تر را دریافت کنید. در شبکه‌های اجتماعی، پاسخ‌ها عمدتاً کوتاه و بدون جزئیات است. برای مثال، هیچ‌کس برای شما یک فایل PDF یا جزئیات یک نقشۀ ساختمانی را در شبکه‌های اجتماعی منتشر نمی‌کند. همچنین، علاوه بر مورد گفته‌شده، سؤالات در شبکه‌های پیام‌رسان، سریع‌تر از شبکه‌های اجتماعی پاسخ داده می‌شوند.
۳) حفظ حریم شخصی
در شبکه‌های اجتماعی، حفظ حریم شخصی معنای چندانی ندارد، اما در شبکه‌های پیام‌رسان، اطلاعات عمدتاً به‌صورت ایمن و خصوصی ارسال می‌شوند و به دلیل تجهیز پیام‌رسان‌ها به رمزگذاری End-to-End، فقط شما و شخصی که با او در حال صحبت هستید، می‌توانید محتوای پیام‌های خود را ببینید.
۴) ارتقای کسب‌وکار
نقش شبکه‌های اجتماعی را در ارتقای کسب‌وکارها نمی‌توان نادیده گرفت. با وجود امکانات متنوع این شبکه‌ها، برندها این فرصت را دارند که برندینگ بهتری داشته باشند و کسب‌وکار خود را به بهترین شکل ممکن، به مخاطبان خود معرفی کنند. به‌طور کلی، می‌توان گفت که فعالیت مؤثر، در شبکه‌های اجتماعی بیشتر از پیام‌رسان‌هاست.
اما در کنار امکانات گستردۀ شبکه‌های اجتماعی، پیام‌رسان‌ها هم نقش پررنگی را در کمک به کسب‌وکارها ایفا می‌کنند. برای مثال، به پشتیبانی از برندها در این شبکه‌ها می‌توان اشاره کرد.
۵) محدودیت ارتباطی
در شبکه‌های پیام‌رسان، شما قادر به برقراری ارتباط با تعداد محدودی از افراد هستید. اما در شبکه‌های اجتماعی این محدودیت وجود ندارد و شما با عموم افراد به‌صورت گسترده در ارتباط هستید. درواقع شما به کمک شبکه‌های اجتماعی می‌توانید با کل دنیا ارتباط برقرار کنید.
۶) انتشار اطلاعات
در شبکه‌های اجتماعی به‌صورت نامحدود و بدون واسطه امکان به‌اشتراک‌گذاشتن اطلاعات فراهم است و شما می‌توانید اطلاعات موردنظر خود را به‌راحتی در اختیار عموم افراد قرار دهید. اما در فضای پیام‌رسان‌ها، به دلیل مخاطبان محدود، این امکان برای افراد فراهم نیست.
شبکه‌های اجتماعی محبوب‌ترند یا پیام‌رسان‌ها؟
مارک زاکربرگ در یکی از سخنرانی‌های عمومی‌اش در سال ۲۰۱۴ جمله‌ای را گفت که یک سال بعد، در یکی از گزارش‌های Business Insider به اثبات رسید:
حضور در شبکه‌های پیام‌رسان، یکی از معدود کارهایی است که مردم بیشتر از حضور شبکه‌های اجتماعی انجام می‌دهند.
جمع‌بندی
همۀ ما روزانه با شبکه‌های اجتماعی و پیام‌رسان‌های مختلفی سروکار داریم که هدفمان از استفاده از همۀ آن‌ها، شکل‌گیری ارتباط است. شبکه‌های اجتماعی فضای ارتباطی نامحدودتر و گسترده‌تری را دراختیارمان قرار می‌دهند و درمقابل، پیام‌رسان‌ها، امکان ارتباط سریع‌تر و جزئی‌تر را فراهم می‌کنند. افراد می‌توانند بسته به نوع ارتباطی که می‌خواهند شکل بگیرد، شبکۀ ارتباطی مناسب خود را انتخاب کنند.