فرانچایز چیست؟ (هرآنچه باید از Franchise بدانید!)

فرانچایز یکی از روش‌های موفق برای شروع یک کسب‌وکار است که در سال‌های اخیر بسیار رواج پیدا کرده است. فرانچایز به معنای خریداری حق استفاده از نام تجاری، دانش، برند و سایر امکانات یک کسب‌وکار موفق و معتبر است که در بازار شناخته شده و مورد پسند مشتریان است.

فرانچایز به شما این امکان را می‌دهد که از تجربه و پشتیبانی صاحب‌امتیاز بهره ببرید و ریسک شکست کسب‌وکار خود را کاهش دهید. در این مقاله قصد داریم انواع، مزایا و معایب، عملکرد و… فرانچایز را بررسی کنیم و نکاتی را برای انتخاب یک فرانچایز مناسب ارائه دهیم.

معنی فرانچایز چیست؟

فرانچایز یا حق امتیاز درواقع یک روش گسترش کسب‌وکار است که در آن صاحب یک برند به شخص دیگری اجازه می‌دهد تا از نام تجاری، محصولات، خدمات و سیستم کاری او استفاده کند. در ازای این حق امتیاز، طرف دوم معمولاً هزینۀ اولیه و سالانه را به صاحب برند پرداخت می‌کند. برای مثال، رستوران‌های زنجیره‌ای مانند مک‌دونالد یا کی‌اف‌سی از این روش استفاده می‌کنند.

انواع فرانچایز

پنج نوع اصلی فرانچایز وجود دارد که هرکدام ویژگی‌ها و مزایای متفاوتی دارند. در این مطلب خلاصه‌ای از هرکدام آورده شده است:

• فرانچایز تجاری: در این نوع فرانچایز، فرانچایزگیرنده محصول یا خدمات خاصی را می‌فروشد و از سیستم عملیات، بازاریابی، آموزش و پشتیبانی فرانچایزدهنده یا صاحب برند پیروی می‌کند. این فرانچایز، رایج‌ترین نوع حق امتیاز است که شامل برندهایی مانند مک دونالد، کی‌اف‌سی و… می‌شود.
• فرانچایز محصولات: در این نوع فرانچایز، محصولات صاحب برند توزیع و از علامت تجاری آن بهره برده می‌شود. این نوع حق امتیاز در نمایندگی‌های بزرگ محصولات مانند اتومبیل، رایانه و لوازم خانگی رایج است.
• فرانچایز شغلی: در فرانچایز شغلی، فرنچایزگیرنده خدماتی را به‌تنهایی یا با همکاری تعدادی پرسنل، از خانه یا یک واحد سیار، اداره می‌کند. این نوع فرانچایز، کم‌هزینه و مبتنی بر خدمات است و شامل خدماتی مانند امور نظافتی، آژانس مسافرتی و… می‌شود.
• فرانچایز سرمایه‌گذاری: درواقع یک تجارت در مقیاس بزرگ است که به سرمایه‌گذاری زیادی نیاز دارد و فرانچایزگیرنده، وظیفۀ تأمین مبلغ سرمایه‌گذاری و تیم مدیریتی را برعهده دارد. حتی گاهی‌اوقات ممکن است فرانچایزگیرنده، صاحب‌امتیاز خود را برای راه‌اندازی کسب‌وکار درگیر کند. این فرانچایز شامل رستوران‌های بزرگ و هتل‌ها می‌شود.
• فرانچایز تبدیل: در این نوع فرانچایز، فرانچایزگیرنده یک کسب‌وکار مستقل موجود را به یک حق امتیاز تبدیل می‌کند و سیاست‌ها و استانداردهای فرانچایزدهنده را اتخاذ می‌کند. این کار به فرانچایزگیرنده اجازه می‌دهد تا از حمایت فرانچایزدهنده بهره‌مند شود و درعین‌حال مقداری استقلال و هویت محلی خود را حفظ کند. این نوع فرانچایز شامل برق‌کارها، گل‌فروشان، خدمات لوله‌کشی و… می‌شود.

فرانچایز چگونه کار می‌کند؟

همان‌طور که گفته شد، فرانچایز نوعی مجوز است که به شما اجازه می‌دهد از امکانات یک کسب‌وکار موفق برای راه‌اندازی کسب‌وکار خود استفاده کنید.

در این روش، شما به‌عنوان امتیازگیرنده، حق استفاده از برند را خریداری می‌کنید.

فرانچایزگیرنده باید قوانین و استانداردهای صاحب برند را رعایت کند و نمی‌تواند بدون اجازۀ او تغییراتی در کسب‌وکار ایجاد کند. فرانچایز به کسب‌وکارها این امکان را می‌دهد که با استفاده از برند شناخته‌شده و معتبر، بازار خود را گسترش دهند و از خطر ورشکستگی جلوگیری کنند.

اصول و مقررات فرانچایز

اصول و مقررات فرانچایز بستگی به نوع و شرایط قراردادی دارد که بین فرانچایزدهنده و فرانچایرگیرنده منعقد می‌شود. اما به‌طور کلی، برخی از اصول و مقررات فرانچایز عبارت‌اند از:

• شفافیت و افشا: فرنچایزدهنده و فرانچایزگیرنده باید صریح و صادقانه با یکدیگر ارتباط برقرار کنند و اطلاعات مرتبط و دقیق را قبل و در حین ارتباط فرانچایز به یکدیگر ارائه دهند.
• انصاف و حسن‌نیت: فرانچایزدهنده و فرانچایزگیرنده باید نسبت به یکدیگر منصفانه و با حسن نیت رفتار کنند و از هرگونه رفتاری که به رابطۀ آن‌ها آسیب می‌زند، اجتناب کنند.
• منفعت متقابل: فرانچایزدهنده و فرانچایزگیرنده باید ریسک‌ها و موفقیت‌های خود را با هم به اشتراک بگذارند و از رشد و موفقیت یکدیگر حمایت کنند.
• حق امتیاز اولیه: درواقع هزینه‌ای است که گیرندۀ فرانچایز برای خریداری حق استفاده از نام تجاری و سیستم صاحب برند پرداخت می‌کند. این هزینه معمولاً یکباره است و بستگی به ارزش و شهرت برند دارد.
• حق امتیاز جاری: گیرندۀ فرانچایز به‌صورت دوره‌ای (ماهانه، سالانه و…)، حق امتیاز جاری را به صاحب برند پرداخت می‌کند. این هزینه معمولاً براساس درصدی از فروش یا سود فرانچایزگیرنده محاسبه می‌شود و به‌عنوان حق استفاده از برند و خدمات پشتیبانی صاحب برند در نظر گرفته می‌شود.
• حق تبلیغات: فرانچایزگیرنده برای مشارکت در برنامه‌های تبلیغاتی و بازاریابی صاحب برند، این مبلغ را پرداخت می‌کند. این هزینه معمولاً براساس درصدی از فروش یا سود فرانچایزگیرنده محاسبه می‌شود و به‌عنوان حق شرکت در کمپین‌های تبلیغاتی مشترک در نظر گرفته می‌شود.
• محدودیت مکانی: محدودیت مکانی، فرانچایزگیرنده را به یک منطقه یا محل خاص برای ادارۀ کسب‌و‌کار خود محدود می‌کند. این محدودیت به‌منظور جلوگیری از رقابت نامناسب بین فرانچایزها و حفظ استانداردهای کیفیت واحد اعمال می‌شود.
• محدودیت تولید و تهیه: محدودیت تولید و تهیه، فرانچایزگیرنده را به تولید یا تهیۀ محصولات یا خدمات خود از منابع مورد تأیید صاحب برند، ملزم می‌کند. این محدودیت به‌منظور حفظ کیفیت، ایمنی محصولات و خدمات و رعایت استانداردهای قانونی و صنعتی اعمال می‌شود.

نقاط قوت و ضعف فرانچایز

فرانچایز مزایا و معایبی دارد که به نوع کسب‌وکار، بازار و شرایط قراردادی بستگی دارد. برخی از نقاط قوت و ضعف فرانچایز عبارت‌اند از:

نقاط قوت

• استفاده از برند و شهرت یک کسب‌وکار موفق: شما می‌توانید از نام و نشان یک کسب‌وکار شناخته‌شده و مورد اعتماد مشتریان استفاده کنید و از مزیت رقابتی آن بهره ببرید.
• دسترسی به دانش و پشتیبانی فرانچایزدهنده: شما می‌توانید از تجربه و دانش صاحب برند در ادارۀ کسب‌وکار خود استفاده کنید و از آموزش‌ها، راهنمایی‌ها، پشتیبانی‌ها و مشاوره‌هایی که به شما می‌دهد، بهره ببرید.
• کاهش ریسک شکست و افزایش شانس موفقیت: شما با استفاده از حق امتیاز یک کسب‌وکاری که امتحان خود را در میان مشتریان پس داده است، موفقیت بیشتری به دست خواهید آورد.
• امکان تأمین سرمایه و تسهیلات بانکی بیشتر: شما با بهره‌گیری از اعتبار برند یک کسب‌وکار می‌توانید از بانک‌ها و مؤسسات مالی، تسهیلات و وام‌های بیشتری دریافت کنید.
• انطباق با استانداردهای کیفیت و ایمنی: شما می‌توانید از استانداردهای کیفیت و ایمنی بالایی که صاحب برند برای محصولات و خدمات خود تعیین کرده است استفاده کنید و از رضایت مشتریان و اعتماد آن‌ها به کسب‌وکار خود اطمینان حاصل کنید.

نقاط ضعف

• پرداخت هزینه‌های حق امتیاز اولیه و جاری: شما باید هزینه‌های سنگینی را برای خریداری و حفظ حق استفاده از برند و سیستم فرانچایز پرداخت کنید و این هزینه‌ها ممکن است بر سود و درآمد شما تأثیر منفی بگذارد.
• محدودیت در انتخاب مکان و تبلیغات: شما ناچار هستید که محدودیت‌های تعیین‌شده در انتخاب مکان، تولید، تهیه و تبلیغات کسب‌وکار خود را بپذیرید و از خلاقیت و انعطاف‌پذیری خود در این زمینه‌ها محروم شوید.
• وابستگی به عملکرد و شهرت فرانچایزدهنده: شما به عملکرد و شهرت صاحب برند وابسته هستید و اگر صاحب برند با مشکلات مالی، حقوقی و… روبه‌رو شود، ممکن است بر شهرت و درآمد شما هم تأثیر منفی بگذارد.
• عدم تمدید قرارداد فرانچایز یا تغییر شرایط آن: شما نمی‌توانید از امنیت و ثبات کسب‌وکار خود اطمینان حاصل کنید؛ چون احتمال اینکه قرارداد فرانچایز شما تمدید نشود یا شرایط آن تغییر کند، وجود دارد.
• تمدید قرارداد فرانچایزدهنده با رقبای دیگر و ایجاد رقابت نامناسب: شما باید به این مسئله که صاحب برند با رقبای دیگر قرارداد ببندد و رقابت نامناسبی برای شما ایجاد کند، تن بدهید.

تفاوت فرانچایز با استارتاپ

فرانچایز و استارتاپ دو روش مختلف برای شروع یک کسب‌وکار هستند که هرکدام مزایا و معایب خود را دارند. همان‌طور که گفته شد، فرانچایز یعنی شما از نام تجاری، دانش، برند و سایر امکانات یک کسب‌وکار موفق برای راه‌اندازی کسب‌وکار خود استفاده می‌کنید و در ازای آن، هزینه‌های حق امتیاز را به صاحب آن کسب‌وکار پرداخت می‌کنید.

استارتاپ یعنی شما یک کسب‌و‌کار جدید و نوآورانه را از صفر شروع می‌کنید و نام تجاری، دانش و سایر امکانات را خودتان برای آن ایجاد می‌کنید.

در بخش بالا دربارۀ مزایا و معایب فرانچایز توضیح داده شد، در ادامه قصد داریم به مزایا و معایب استارتاپ اشاره کنیم:

مزایا

• ایجاد یک کسب‌وکار جدید و نوآورانه
• برخورداری از کنترل کامل بر کسب‌وکار
• داشتن خلاقیت و انعطاف‌پذیری بیشتر
• امکان رشد و گسترش بیشتر
• برخورداری انحصار و مزیت رقابتی بیشتر

معایب

• بالابودن ریسک شکست و کم‌بودن شانس موفقیت
• نیاز به ایجاد برند، نام تجاری و شهرت از ابتدای فعالیت
• نیاز به کسب دانش، آموزش، پشتیبانی و مشاوره به‌صورت خودآموز
• دشواری در تأمین سرمایه و تسهیلات بانکی
• نیاز به رعایت استانداردهای کیفی و ایمنی

جمع‌بندی

فرانچایز یک روش جذاب و موفق برای شروع یک کسب‌وکار است که می‌تواند برای شما فرصت‌های زیادی را ایجاد کند. با انتخاب یک فرانچایز مناسب، شما می‌توانید از شهرت یک کسب‌وکار معتبر استفاده کنید و از پشتیبانی آن بهره ببرید.

همچنین شما می‌توانید ریسک شکست کسب‌وکار خود را کاهش دهید. اما فرانچایز نیز مانند هر کسب‌وکار دیگری مشکلات و چالش‌هایی دارد که باید با آن‌ها مواجه شوید. بنابراین، قبل از انتخاب یک فرانچایز باید به نکاتی که در این مطلب به آن‌ها اشاره شد توجه کنید و با دقت و تحقیق، از مزایا و معایب آن آگاه شوید.

سؤالات متداول