کارهایی که باید قبل، در حین و بعد از مصاحبۀ شغلی انجام دهید
به همراه 13 نبایدِ پراهمیت در مصاحبۀ شغلی
مصاحبۀ شغلی به‌خودی‌خود تجربه‌ای چالش‌برانگیز است. اینکه یک سوی میز تو بنشینی و سوی دیگر آن، یک یا چند نفر که نگاهشان به دهان توست و با یک ذره‌بین بزرگ‌نما یک‌یک کلمه‌ها، رفتارها و حتی زبان بدنت را بررسی می‌کنند، می‌تواند به‌قدر کافی دلهره‌آور باشد، چه رسد به اینکه در یک بازار رقابتی با حجم زیادی از افراد جویای کار، ناگزیر باشید که در آن مصاحبه برنده شوید. اما برای پیروزی در این چالش بزرگ، چه کارهایی را باید قبل، در حین و بعد از مصاحبۀ شغلی انجام دهید؟
در این مطلب از وی‌پدیا درمورد نحوۀ آماده‌شدن برای مصاحبۀ شغلی و شرکت در آن پیشنهادهایی ارائه داده‌ایم. شاید با کمک این پیشنهادها بتوانید خودتان را به‌عنوان بهترین گزینه برای گرفتن یک موقعیت شغلی معرفی کنید.
کارهایی که باید قبل، در حین و بعد از مصاحبۀ شغلی انجام دهید
در مصاحبۀ شغلی، کارفرما به دنبال ارزیابی چند چیز است:
- علاقۀ واقعی شما به آن کسب‌وکار و موقعیت شغلی پیشنهادی؛
- میزان آمادگی‌تان برای پذیرش آن نقش؛
- پتانسیل‌های شما برای ارزش‌افزایی به تیم کاری‌شان.
پاسخ شما به سؤال‌های مصاحبه‌کنندگان، به آن‌ها کمک می‌کند تا مهارت‌ها، تجربه و انگیزه‌تان را ارزیابی کنند. حتی گاهی‌اوقات ممکن است بخواهند میزان انطباق‌پذیری و سطح جاه‌طلبی شغلی شما را بسنجند؛ بنابراین خیلی ساده می‌پرسند: «۵ سال دیگر خودت را کجا می‌بینی؟»
اما برای اینکه شانس خود را برای موفقیت در یک مصاحبۀ شغلی بالاتر ببرید، چه کارهایی می‌توانید انجام دهید؟ ما پیشنهادهای خود را به‌تفکیک در ۴ مرحله به شما ارائه می‌دهیم:
- کارهایی که باید چند روز قبل از مصاحبۀ شغلی انجام دهید؛
- کارهایی که باید شب قبل از مصاحبۀ شغلی انجام دهید؛
- کارهایی که باید در حین مصاحبۀ شغلی انجام دهید؛
- کارهایی که باید بعد از مصاحبۀ شغلی انجام دهید.
کارهایی که باید چند روز قبل از مصاحبۀ شغلی انجام دهید
کارهای زیر شاید کمی وقت‌گیر باشد، ولی می‌ارزد که وقت و حوصله خرجشان کنید. حاصل این تلاش نه‌تنها برای مصاحبۀ پیشِ رو، بلکه برای همۀ مصاحبه‌های آتی به دردتان می‌خورد.
۱) درمورد شرکت و صنعت تحقیق کنید
کارفرمایان اغلب از یک موضوع شکایت دارند: داوطلبان در مصاحبۀ شغلی شرکت می‌کنند، بی‌آنکه درمورد شرکت اطلاعات کافی داشته باشند. به یاد داشته باشید که اغلب کارفرمایان، برای ارزیابی سطح علاقۀ شما به آن کسب‌وکار، یک محک مشخص دارند: میزان اطلاعات شما درمورد سازمانشان را می‌سنجند. پس اگر پیش از مصاحبه، درمورد آن شرکت و البته صنعت مرتبط با آن تحقیق کنید، به امتیازی ویژه دست می‌یابید.
- تا جایی که می‌توانید دربارۀ شغل، شرکت و صنعت موردنظر اطلاعات کسب کنید؛
- دربارۀ روندها و رویدادهایی که ممکن است بر کسب‌وکار کارفرما تأثیر بگذارد تحقیق کنید؛
- سایت و فعالیت شبکه‌های اجتماعی شرکت را بررسی کنید. بخش «دربارۀ ما» می‌تواند اطلاعات خوبی به شما بدهد. همچنین، مرور بیانیۀ مأموریت شرکت، شما را با اهداف و چشم‌انداز شرکت آشنا می‌کند؛
- سعی کنید از طریق لینکدین، همتایان، استادان، دوستان یا خانواده، با افراد آن شرکت ارتباط بگیرید و اطلاعات لازم را به دست آورید.
۲) دربارۀ مصاحبه‌کننده تحقیق کنید
اگر نام مصاحبه‌کننده را می‌دانید، دربارۀ او تحقیق کنید. نمایۀ او در لینکدین را ببینید و سعی کنید بفهمید که آن شخص یک متخصص منابع انسانی است یا یک مدیر فنی.
۳) شرح شغل را مطالعه و ارزیابی کنید
استخدام‌کنندگان اغلب شرح وظایف هر موقعیت شغلی را به‌طور دقیق ذکر می‌کنند و از این کار خود هدفی دارند: آن‌ها به دنبال شخصی می‌گردند که بتواند نقش موردنظرشان را به بهترین نحو پر کند.
اطمینان حاصل کنید که شرح شغل را به‌طور دقیق مطالعه کرده‌اید و می‌توانید به‌خوبی توضیح دهید که چرا برای این نقش مناسب هستید.
۴) اهداف و مهارت‌های خود را مشخص کنید؛ چرا این شغل را می‌خواهید؟
در حین خواندن شرح شغل، دانش، مهارت‌ها و توانایی‌های مورد نیاز را مشخص کنید. ببینید آن موقعیت شغلی در کجای سلسله‌مراتب سازمانی شرکت قرار می‌گیرد. صلاحیت‌های مدنظر کارفرما را تجزیه‌وتحلیل کنید. سپس، رزومۀ خود را بر این اساس تنظیم کنید.
مهم است که هدفی در ذهن داشته باشید و آن را به کارفرما منتقل کنید. شما باید بتوانید نشان دهید که می‌توانید نیازهای شرکت را برآورده کنید. به این فکر کنید که چگونه ترکیبی از تجربۀ کاری، ویژگی‌های شخصی و صلاحیت‌های تحصیلی یا کمک‌آموزشی، شما را واجد شرایطی منحصربه‌فرد برای این موقعیت شغلی می‌کند. مهارت‌های موجود در رزومۀ خود را به همراه مثال‌هایی شرح دهید و بین تجربۀ خود و موقعیت مورد نیاز ارتباط برقرار کنید.
این مطلب هم می‌تواند در تنظیم رزومه به شما کمک کند: یک رزومۀ دیجیتال مارکتینگ کامل باید شامل چه مواردی باشد؟
۵) فهرستی از سؤالات تهیه کنید
با توجه به پیشینۀ شرکت و موقعیت شغلی، لیستی از سؤالاتی تهیه کنید که ممکن است از شما پرسیده شود. درمورد پاسخ این سؤالات از طریق سایت شرکت، کانال‌های شبکه‌های اجتماعی، اخبار شرکت و… تحقیق کنید.
۶) از شانس خود برای سؤال‌کردن استفاده کنید
به احتمال زیاد مصاحبه‌کننده جلسه را با این سؤال به پایان می‌رساند: «آیا سؤالی از من دارید؟» از این فرصت برای پرسیدن سؤالات هوشمندانه استفاده کنید. سؤالاتی را که می‌تواند به تصمیم‌گیری بهتر شما کمک کند، شناسایی کنید؛ سؤالاتی درمورد شرکت، بخش، نقش شما در شرکت و صنعت.
۷) یک مصاحبۀ ساختگی را تمرین کنید
بسیاری از افراد با مکتوب‌کردن پاسخ سؤالات رایج مصاحبه، خودشان را برای مصاحبۀ شغلی آماده می‌کنند. هرچند سازمان‌دهی افکار روی کاغذ مفید است، اما بهترین نوع تمرین، تمرین شفاهی است؛ به‌تنهایی، با یکی از اعضای خانواده، یک دوست، مربی یا مشاور شغلی این تمرین را انجام دهید.
لیست سؤالاتی را که آماده کرده‌اید به آن‌ها تحویل دهید و از ایشان بخواهید که نقش مصاحبه‌کننده را بازی کنند. می‌توانید یک مصاحبۀ تمرینی با یک مشاور شغلی برنامه‌ریزی کنید و درمورد سبک مصاحبه، پاسخ‌ها، نوع ارائه و زبان بدن خود، از او بازخورد بگیرید. اگر می‌خواهید به‌تنهایی در یک قالب مجازی تمرین کنید، ابزارهایی همچون Big Interview برای این کار وجود دارد. با این ابزارها می‌توانید سؤالات مصاحبه را براساس صنعت یا موقعیت شغلی پاسخ دهید، مصاحبه را ضبط و عملکرد خود را ارزیابی کنید.
۸) زبان بدن را تمرین کنید
هنگام یادگیری کنترل زبان بدن، آینه بزرگ‌ترین متحد شماست. حالت ایستادن، حالات صورت، تماس چشمی یا حرکات دست، همگی مهم‌اند. سعی کنید تیک‌های عصبی خود را کنترل کنید، با اشیا بازی نکنید و حواستان پرت چیزی نشود. خویشتن‌داری نشان دهید و نگاه خود را از استخدام‌کننده ندزدید.
۹) مدارک مورد نیاز را آماده و مرتب کنید
دو نسخه از تمام مدارک مهم مانند رزومه، توصیه‌نامه‌ها، مدارک تحصیلی، گواهی‌نامه‌ها، مدارک هویتی، عکس و… آماده کنید. همچنین، مطمئن شوید که آیا لازم است چیز دیگری مانند لپ‌تاپ، نوت‌بوک و… را همراه خود ببرید یا خیر. همۀ مدارک را به‌طور منظم در یک پوشه سازمان‌دهی کنید.
۱۰) حضور خود در شبکه‌های اجتماعی را بررسی کنید
تحقیق، خیابانی دوطرفه است. همان‌طور که شما درمورد شرکت تحقیق می‌کنید، باید انتظار داشته باشید که آن‌ها هم همین کار را درمورد شما انجام دهند. پروفایل‌های شبکه‌های اجتماعی می‌توانند تصویری کلی از شخصیت شما ارائه دهند. یک استخدام‌کننده معمولاً قبل یا بعد از مصاحبۀ شغلی، حضور شما در شبکه‌های اجتماعی را بررسی می‌کند. بنابراین، این یک ایدۀ منطقی است که نمایه‌های عمومی خود را بهبود بخشید.
۱۱) لباس مناسبی برای مصاحبه در نظر بگیرید
هنگام تحقیق درمورد شرکت، احتمالاً از میزان رسمی‌بودن دفتر ایده‌ای به دست آورده‌اید. از این اطلاعات و شرح شغل پیشنهادی، برای تعیین لباس مناسب مصاحبه استفاده کنید.
برخلاف تصور رایج، لزومی ندارد که حتماً لباس خیلی فاخری بپوشید. اگر شرکتی (مثلاً یک استارت‌آپ نوپا) سیاست «شیک و غیررسمی» داشته باشد و شما با یک کت‌و‌شلوار رسمی وارد شوید، ممکن است این تصور را در آن‌ها ایجاد کنید که برای فرهنگ آن شرکت مناسب نیستید. درهرصورت، دست‌کم باید سعی کنید تصویر مثبتی را منتقل کنید و بسته به نقش شغلی، ظاهری کژوال یا رسمی‌تر انتخاب کنید.
لباس خود را با یک دئودورانت یا عطر ملایم، کفش، جوراب تمیز و کمربند ست کنید. مطمئن شوید که لباستان مرتب و بدون چروک است و ظاهرتان در کل راحت، محتاط، مرتب و تمیز است. مهم‌تر از همه، با اعتمادبه‌نفس بدرخشید و لبخند بزنید.
۱۲) مسیرهای دسترسی را بررسی کنید
فاصلۀ محل برگزاری مصاحبه را بررسی کنید. چگونه می‌خواهید رفت‌وآمد کنید؟ درمورد آن تصمیم بگیرید و زمان‌بندی خود را براساس آن تنظیم کنید.
چک‌لیست نهایی
اطمینان حاصل کنید که چک‌لیست زیر را چند روز قبل از مصاحبه انجام داده‌اید:
- آیا درزمینۀ شرکت و موقعیت شغلی تحقیق کرده‌اید؟
- آیا به اهداف، ارزش‌ها و مهارت‌های خود فکر کرده‌اید؟ و اینکه چگونه با این فرصت شغلی مطابقت دارند؟
- آیا از مناسب و حرفه‌ای بودن تصویر آنلاین خود در فیس‌بوک، اینستاگرام و توییتر مطمئن شده‌اید؟
- آیا نام و عنوان مصاحبه‌کننده را می‌دانید؟ درمورد او شناخت نسبی پیدا کرده‌اید؟
- آیا لباس مناسبی را برای مصاحبه آماده کرده‌اید؟
- آیا زمان و مکان مصاحبه و بهترین روش برای رسیدن به آنجا را مشخص کرده‌اید؟
- آیا پاسخ‌دادن به سؤالات رایج مصاحبه را تمرین کرده‌اید؟
- آیا رزومۀ خود را آن‌طور که باید و شاید، مرتب کرده‌اید؟ همۀ مدارک را آماده گذاشته‌اید؟
کارهایی که باید شب قبل از مصاحبۀ شغلی انجام دهید
فراموش نکنید که این چند کار مختصر اما مهم را در شب قبل از مصاحبۀ شغلی انجام دهید:
- یادداشت‌ها، رزومه، توصیه‌نامه‌ها، شرح شغل، خلاصۀ شرکت یا صنعت را برای آخرین بار بخوانید.
- مسیر دسترسی و مدت‌زمان سفر را بررسی کنید (برای اطمینان از اینکه دیر نمی‌رسید، زمان بیشتری را در نظر بگیرید و زودتر راه بیفتید).
- لباس‌های خود را از نظر لکه و چروک بررسی کنید. کفش خود را واکس بزنید.
- رزومه و مدارک را در یک پوشه بگذارید. دفترچۀ یادداشت و خودکار را فراموش نکنید.
- حالا شما آماده‌اید! شب خوب بخوابید و غذای کافی بخورید تا مطمئن شوید که در روز مصاحبه در بهترین حالت خود خواهید بود.
کارهایی که باید در حین مصاحبۀ شغلی انجام دهید
روز سرنوشت‌ساز فرا می‌رسد. همه‌چیز آماده است تا بتوانید خودتان را به‌خوبی محک بزنید. برای پیمودن راه موفقیت، موارد زیر را در نظر داشته باشید:
زمان‌بندی
بهتر است ۲۰ تا ۲۵ دقیقه قبل از موعد مصاحبه، در محل حاضر شوید. این کار به شما فرصت می‌دهد نفس بگیرید، خود را در آینه بررسی کنید و قبل از شروع فرایند مصاحبه، سرحال بیایید.
مصاحبه و پاسخ‌گویی به سؤالات
با اعتمادبه‌نفس و لبخند وارد اتاق مصاحبه شوید و موارد زیر را در هنگام پاسخ‌گویی به سؤالات، مدنظر داشته باشید:
- با دقت و فعالانه به صحبت‌های مصاحبه‌کننده/مصاحبه‌کنندگان گوش کنید. مهم است که در یک مصاحبۀ شغلی پویا و تعاملی باشید، بنابراین نباید از سؤال‌پرسیدن بترسید؛
- مطمئن شوید که به همۀ سؤالات مصاحبه‌کننده پاسخ می‌دهید. هیچ سؤالی را بی‌پاسخ نگذارید؛
- اظهارات خود را واضح، کوتاه و دقیق بیان کنید. محکم و درعین‌حال مؤدب باشید؛
- درصورتی‌که پاسخ سؤالی را نمی‌دانید، صادق باشید و از پاسخ‌دادن چشم‌پوشی کنید؛
- هرجا گیر کردید، یک نفس عمیق بکشید و مکالمه را از همان‌جایی که متوقف کرده‌اید ادامه دهید؛
- مهارت‌ها، دستاوردها و اهداف خود را با نیازهای شرکت مرتبط کنید؛
- روی جنبه‌های مثبت آموزشی، مهارت‌ها و تجربۀ خود تمرکز کنید. شما مجبور نیستید به خاطر نداشتن تجربه یا پیشینه عذرخواهی کنید؛
- برای درک فرهنگ شرکت، افراد و فضای دفتر را زیر نظر بگیرید؛
- اگر اطلاعات تماس مصاحبه‌کننده را ندارید، یک کارت ویزیت درخواست کنید تا بتوانید یک یادداشت تشکر برایش بفرستید.
زبان بدن
وضعیت بدنی، تماس چشمی و حرکات دست شما، همگی بر مصاحبه‌کننده تأثیر می‌گذارند. مثال‌های زیر، چند مورد از زبان بدن و رفتار مناسب است که شاید برایتان مفید باشد:
- وضعیت بدنی: وضعیت بدنی شما می‌تواند نشان‌دهندۀ اعتمادبه‌نفس یا احساس ناامنی‌تان باشد. صاف بنشینید و این پیام را به آن‌ها منتقل کنید که راحت و مطمئن هستید.
- چشم‌ها: ارتباط چشمی‌تان را با مصاحبه‌کننده و افراد دیگر در اتاق حفظ کنید. اگر تمام توجه خود را روی یک نفر متمرکز کنید، دیگر مصاحبه‌کنندگان را درگیر نخواهید کرد.
- دست‌ها: دستان خود را خیلی تکان ندهید. از دستانتان برای بیان خود در حد اعتدال استفاده کنید.
- زبان: شفاف و مستقیم حرف بزنید. از کلمات پرکننده (اوممم، هوممم، چیزه، مثلاً و…) بین عبارت‌ها یا جمله‌های خود بپرهیزید. پرحرفی نکنید. پس از اینکه پاسخ سؤالی را دادید، سکوت کنید! سکوتِ بجا معجزه می‌کند.
سؤال بپرسید
در پایان مصاحبه سؤالات هوشمندانه بپرسید. این کار به مصاحبه‌کننده نشان می‌دهد که شما همان گزینه‌ای هستید که می‌تواند روی او حساب کند. سؤالاتی بپرسید که واقعاً شما را از بقیه متمایز کند.
پایان‌دادن به مصاحبه
در پایان مصاحبه، دست مصاحبه‌کننده را به‌گرمی بفشارید و از فرصت و توجه او قدردانی کنید.
به یاد داشته باشید که…
- وقت‌شناس باشید! دست‌کم ۲۰ تا ۲۵ دقیقه زودتر در محل مصاحبه حاضر شوید؛
- یک ساعت قبل از مصاحبه چیزی بخورید تا انرژی و حوصلۀ انجام مصاحبه را داشته باشید؛
- یک بطری آب یا آب‌میوه همراه داشته باشید؛
- فراموش نکنید لوازمی را که شب قبل از مصاحبه آماده کرده‌اید، همراه خود ببرید؛
- نسبت به همۀ کارکنان شرکت باملاحظه و مؤدب رفتار کنید. شما نمی‌دانید که از نظرات چه کسانی برای تصمیم‌گیری درمورد استخدام، استفاده می‌کنند؛
- تمام دستگاه‌های تلفن همراه را خاموش کنید؛
- از هرگونه عطر یا جواهرات که احتمال دارد باعث حواس‌پرتی کارفرما شود خودداری کنید؛
- قبل از مصاحبه سیگار نکشید؛
- قبل از مصاحبه، آدامس خود را دور بیندازید؛
- مشتاق باشید و لبخند بزنید!
کارهایی که باید بعد از مصاحبۀ شغلی انجام دهید
اول از همه یک نفس عمیق بکشید؛ شما استرس‌زاترین بخش مصاحبۀ شغلی را پشت‌سر گذاشته‌اید. درست است که انتظارکشیدن برای پاسخ مصاحبه می‌تواند خسته‌کننده باشد، اما کارهایی هست که می‌توانید در این فاصله انجام دهید:
عملکرد خود را ارزیابی کنید
ارزیابی عملکرد، یکی از مهم‌ترین کارهای پس از مصاحبۀ شغلی است. چند دقیقه بنشینید و سؤالات مصاحبه را بنویسید. علاوه‌بر‌این، پاسخ‌های خود به آن سؤالات را ارزیابی کنید. نکاتی را که فراموش کردید یا می‌توانستید در آن‌ها عملکرد بهتری داشته باشید یادداشت کنید. این کار به شما کمک می‌کند تا برای مصاحبه‌های آینده آمادگی بیشتری داشته باشید.
پیگیری کنید
پیگیری‌های زیر را مدنظر داشته باشید:
- ظرف ۲۴ ساعت پس از مصاحبه، یک یادداشت قدردانی بفرستید.
- اگر طبق جدول زمانی استخدام، در موعد مقرر از کارفرما خبری نشد، به‌صورت کاملاً حرفه‌ای و فقط یک بار پیگیری کنید.
- با مصاحبه‌کننده یا نمایندۀ منابع انسانی شرکت تماس بگیرید یا به او ایمیل بزنید و جدول زمانی جدید را جویا شوید.
- پس از مصاحبۀ دور اول، بسته به روند کارفرما، ممکن است برای مراحل بعدی مصاحبۀ شغلی فراخوانده شوید. اگر پیشنهاد شغلی‌ای به شما داده می‌شود که غیرمعمول است، از کارفرما تشکر کنید و به آن‌ها بگویید که به زمان بیشتری نیاز دارید. سپس، جدول زمانی و مهلت شرکت در مصاحبه را جویا شوید.
برخی از کارهایی که نباید در فرایند مصاحبۀ شغلی انجام دهید
حالا که بایدهای یک مصاحبۀ شغلی موفق را می‌دانید، بهتر است به نبایدها هم بپردازیم. موارد زیر را به خاطر بسپارید:
- دیر در محل مصاحبه حاضر نشوید؛
- بدون نسخه‌ای از رزومه به مصاحبۀ شغلی نروید؛
- زمانی که منتظر نوبت خود هستید با تلفن بلند صحبت نکنید؛
- وقتی در محل انتظار نشسته‌اید، قوز نکنید؛
- هیچ سؤال شخصی‌ای از مصاحبه‌کننده نپرسید و درمورد زندگی شخصی خودتان هم به‌طور غیرضروری چیزی نگویید؛
- در طول مصاحبه یا در شبکه‌های اجتماعی، دربارۀ شرکت/کارفرمای قبلی یا فعلی خود از کلمات نامناسب استفاده نکنید؛
- حالت تدافعی نگیرید؛
- بی‌قراری نکنید. شما نباید کلافه به نظر برسید؛
- اضطراب خود را کنترل کنید؛
- مغرورانه برخورد نکنید؛
- از زبان عامیانه بپرهیزید؛
- سریع صحبت نکنید؛
- هرگز در بین مصاحبۀ شغلی چیزی نجوید.
و حرف آخر: یک قدم جلوتر بروید
درنهایت، ما به‌شدت توصیه می‌کنیم که تقویت برند شخصی خود را در لیست کارهایی قرار دهید که باید قبل از مصاحبۀ شغلی انجام دهید. بدین ترتیب، کارفرماهای بیشتری شما را به‌صورت آنلاین جست‌وجو می‌کنند و فرصت‌های بیشتری به شما روی خواهد آورد.
موفق باشید!