🕋 شبکه‌های اجتماعی چه تأثیری روی مراسم‌ مذهبی گذاشته‌اند؟

امروزه شبکه‌های اجتماعی به محلی تبدیل شده‌اند که هر قشری با هر اعتقاد و تفکری در آن‌ها فعالیت دارد. طبیعتاً افراد مذهبی نیز از این قاعده مستثنا نیستند و درصد زیادی از فعالیت‌های شبکه‌های اجتماعی را به خود اختصاص داده‌اند.

این فعالیت‌ها کمی به زندگی شخصی افراد مربوط است؛ اما درصد بیشتر آن با مراسم و اعتقادات مذهبی آن‌ها مرتبط است. هرچند برخی افراد متعصب استفاده از شبکه‌های اجتماعی را برای مذهبی‌ها چندان کار درستی نمی‌دانند، اما برخی دیگر اعتقاد دارند که افراد مذهبی باید بیشتر از دیگران در این فضا حضور یابند.

در ادامۀ این نوشته چندین نکتۀ مهم مثل آداب استفاده از شبکه‌های اجتماعی در مراسم مذهبی و تأثیرات آن را بررسی خواهیم کرد. همچنین، دربارۀ برخی مراسم مذهبی که در شبکه‌های اجتماعی ترند هستند نیز صحبت می‌کنیم.

کدام مراسم‌ مذهبی در شبکه‌های اجتماعی ترند هستند؟

می‌توان گفت که دربارۀ بیشتر رویدادهای تاریخی و مذهبی در شبکه‌های اجتماعی صحبت می‌شود. احتمالاً شما هم در شبکه‌های اجتماعی پیام‌ها، استوری‌ها و پست‌هایی را با عنوان تبریک تولد یا تسلیت شهادت معصومین دیده‌اید. اما برخی مراسم‌ هستند که باعث افزایش انتشار انواع هشتگ‌ها و محتواهای مذهبی در این فضا می‌شوند.

از مهم‌ترین مراسم‌ مذهبی ترند در شبکه‌های اجتماعی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• پیاده‌روی اربعین
• عزاداری‌های محرم
• عید غدیر
• ایام فاطمیه

برای مثال، پیاده‌روی اربعین در سال‌های اخیر، به ‌دلیل پیام‌ها و اهداف اعتقادی و سیاسی خود بسیار ترند شده ‌است. طبق آمار، بین سال‌های ۱۳۹۶ تا ۱۴۰۰، در توییتر حدود ۳میلیون و ۲۰۰ توییت دربارۀ اربعین منتشر شده که این توییت‌ها در سال ۱۳۹۹ به اوج خود رسیده ‌است.

در این سال، به دلیل شیوع کرونا، راه‌های کربلا بسته ‌شده بود و به همین دلیل، فعالیت افراد در شبکه‌های اجتماعی بیشتر شد. از میان هشتگ‌های مذهبی ترند مرتبط با اربعین در شبکه‌های اجتماعی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• #اربعین
• #حب_الحسین_یجمعنا
• #به_تو_از_دور_سلام
• #کربلا

به‌طور کلی می‌توان گفت شبکه‌های اجتماعی باعث پررنگ‌ترشدن برخی مراسم‌ مذهبی و افزایش شور و هیجان آن‌ها می‌شوند. برای مثال، در ایام مربوط به عید غدیر، در شبکه‌های اجتماعی فعالیت‌هایی مثل جمع‌آوری پول برای اطعام فقرا انجام می‌گیرد و افراد بسیاری نیز مشارکت می‌کنند.

البته باید بدانید که بسیاری از فعالیت‌هایی که در شبکه‌های اجتماعی انجام می‌شوند، درجهت تشویق مراسم‌ مذهبی نیستند و خیلی از آن‌ها محتواهایی هستند که به این مراسم‌ها انتقاد دارند.

آیا شبکه‌های اجتماعی تأثیر منفی روی اعتقادات و مراسم‌های مذهبی دارند؟

همان‌طور که گفتیم، در برخی موارد، شبکه‌های اجتماعی باعث پرشور‌شدن مراسم مذهبی می‌شوند؛ اما این تنها تأثیر شبکه‌های اجتماعی نیست و جنبه‌های منفی نیز وجود دارد. برخی از این نکات منفی عبارت‌اند از:

۱) چشم‌و‌هم‌چشمی

زمانی که تصاویر مختلفی از مراسم‌های مذهبی در شبکه‌های اجتماعی منتشر می‌شود، بسیاری از صاحبان این مراسم‌ها دچار چشم‌و‌هم‌چشمی می‌شوند. برای مثال، ممکن است یک هیئت تزییناتی مثل کتیبه‌های نفیس داشته ‌باشد. زمانی که تصویری از امکانات این هیئت منتشر می‌شود، برخی به خاطر چشم‌و‌هم‌چشمی هزینۀ بیشتری می‌کنند تا از آن هیئت امکانات کمتری نداشته ‌باشند و به قول معروف «کم نیاورند!»

این موضوع دربارۀ انتخاب مداح، سخنران و حتی اطعام هیئت نیز صدق می‌کند. چنین اقداماتی، سادگی و صداقت آن مراسم را از بین می‌برد و باعث کم‌رنگ‌شدن هدف اصلی برگزاری مراسم می‌شود.

۲) تجمل‌گرایی

تجمل‌گرایی یکی از مضرات شبکه‌های اجتماعی در مراسم مذهبی است. برای مثال اینفلوئنسرهای محجبه‌ای در شبکه‌های اجتماعی حضور دارند که برای انجام تبلیغات، از مراسمات مذهبی استفاده کرده و تجمل‌گرایی را رواج می‌دهند.

بسیار دیده شده که اینفلوئنسرهای مذهبی، اجناسی مثل مانتوهای مجلسی گران، روسری‌های جواهردوزی و… را برای پیاده‌روی اربعین پیشنهاد می‌کنند. چنین اقدامی برای اینفلوئنسر جنبۀ تبلیغاتی دارد، اما باعث ایجاد تجمل‌گرایی در مراسمی می‌گردد که اصل آن در سادگی است.

از تأثیرات دیگر تجمل‌گرایی بر مراسم مذهبی می‌توان به کم‌رنگ‌شدن اهداف اصلی آن مراسم نیز اشاره کرد.

۳) خودنمایی

بسیاری از کاربران شبکه‌های اجتماعی برای جلب توجه فعالیت می‌کنند. برخی از این افراد در مراسم مذهبی نیز با داشتن پوشش‌های عجیب، عزاداری‌های غیرمرسوم و… خودنمایی کرده و باعث تشدید این کار ناپسند می‌شوند. غافل از اینکه هنوز هم مراسم‌های ساده و عزاداری‌های معمولی، حس‌‌و‌حال بهتری دارند.

۴) آسیب به بدنۀ اصلی دین

متأسفانه برخی افراد بی‌اخلاق در شبکه‌های اجتماعی هستند که فعالیت‌هایی درزمینۀ مراسم و اعتقادات مذهبی دارند. این افراد به علت برخورد نامناسب با دیگران و ترویج دیدگاه نادرست خود، باعث دین‌زدگی سایرین شده و جلوای نادرست از مذهب را به دیگران نشان می‌دهند.

شاید برخی افراد اصلاً اطلاعات درستی دربارۀ دین و مذهب نداشته‌باشند و تنها با دیدن این افراد، اهداف والای مراسم‌های مذهبی را نادرست قضاوت کنند. این موضوع باعث می‌شود که بدنۀ اصلی دین آسیب ببیند. برای اینکه گرفتار چنین افرادی نشویم، لازم است اطلاعات زیادی دربارۀ سواد رسانه‌ای داشته‌ باشیم.

اما شبکه‌های اجتماعی دستاوردهای مثبتی نیز برای مراسم مذهبی دارند. برای مثال، اگر فردی مفاهیم مذهبی را به‌خوبی بداند و بتواند آن را درست ارائه کند، قطعاً افراد بسیاری را به این اعتقادات جذب خواهد کرد.

چه آدابی برای استفاده از شبکه‌های اجتماعی در مراسم‌های مذهبی وجود دارد؟

استفاده از کانال‌هایی مثل شبکه‌های اجتماعی، آداب مخصوص خود را دارد؛ به‌خصوص وقتی که پای مراسم‌های مذهبی در میان باشد! برخی آدابی که باعث بهترشدن فعالیت‌های شبکه‌های اجتماعی در مراسم‌های مذهبی می‌شوند، عبارت ‌است از:

۱) اطمینان از درستی مطالب منتشرشده

پیش از اینکه داستان یا حدیثی دربارۀ مراسم مذهبی منتشر کنید، از درستی آن مطمئن شوید تا دیگران آن را اشتباه برداشت نکنند. همچنین برای مطالب خود منابع قوی و مطمئن داشته باشید.

۲) دوری از خط قرمزها

مواظب باشید که گرفتار نکات منفی‌ای که پیش از این گفتیم نشوید. در مراسم مذهبی هرچه حاشیه‌ها کمتر باشد، هدف اصلی بیشتر نمایان خواهد شد.

۳) کسب‌ اجازه از صاحب مراسم

اگر قرار است از مراسم یا هیئتی عکس بگیرید و در شبکه‌های اجتماعی منتشر کنید، بهتر است از صاحب آن مراسم اجازه بگیرید. برای مثال، ممکن است شما بخواهید از مراسم سخنرانی یک هیئت لایو بگیرید و در اینستاگرام منتشر کنید. لازم است پیش از این کار از آن سخنران اجازه بگیرید که صحبت‌های خود را مناسب فضای شبکه‌های اجتماعی آماده کند.

همچنین باید مواظب باشید که محتوای منتشرشده از مراسم مذهبی به‌گونه‌ای نباشد که در دیگران دید منفی دربارۀ این فضا ایجاد کند.

۴) درک اهداف واقعی مراسم‌های مذهبی

برخی افراد هستند که در مراسم‌های مذهبی، دائماً مشغول فعالیت در شبکه‌های اجتماعی هستند. این کار در شأن چنین مراسم‌هایی نیست. بهتر است هنگام برگزاری مراسم‌های مذهبی کمی از شبکه‌های اجتماعی دست بکشید و دربارۀ اهداف واقعی آن مراسم فکر کنید.