اغلب قلدرها نقاط مشترکی دارند؛ آنها از قدرت بدنی بالا یا هوشی سرشار برای آزار دیگران برخوردارند و از داشتن یک گروه بله‌قربان‌گو لذت می‌برند. شناخت این افراد در جامعه راحت است؛ بنابراین می‌توان از آنها دوری کرد یا با کمی آموزش، جسارت و کسب مهارت در مقابلشان ایستاد. اما اگر حضور فیزیکی نداشته باشند چطور؟
امروزه، به لطف گسترش اینترنت و شبکه‌های اجتماعی با نسخه‌های قوی‌تر و باهوش‌تری از گردن‌کلفت‌ها روبه‌رو هستیم. ترول‌هایی که می‌توانند در هر نقطه از فضای آنلاین، سر راهمان سبز شوند و یک‌شبه زندگی ما را به ورطۀ سقوط بکشانند. در این مطلب از وی‌پدیا قصد داریم از سبک قلدری مجازی (Cyberbullying) صحبت کنیم و راه‌های مقابله با آن را توضیح دهیم.
سایبربولی چیست؟
در سایبربولی یا قلدری اینترنتی، افراد زورگیر از فضای آنلاین و دستگاه‌های دیجیتال استفاده می‌کنند تا دیگران را با ترساندن، تهدید و تحقیر آزار دهند یا از آنها اخاذی کنند. این قلدرها شیوه‌های مختلفی برای کار خود دارند:
- به‌اشتراک‌گذاری عکس‌ها، رازها یا اطلاعات خصوصی افراد؛
- هک‌کردن صفحۀ دیگران در شبکه‌های اجتماعی و اتاق‌های بازی آنلاین؛
- ساخت و پخش شایعه‌های آزاردهنده و شرم‌آور دربارۀ اشخاص؛
- ایجاد ناامنی فکری با ارسال تصاویر، فیلم‌ها و پیام‌های زننده؛
- انتشار محتواهای نژادپرستانه و خشونت‌‌آمیز؛
- ایجاد صفحات اجتماعی به نام فرد و نشر اکاذیب؛
- ساخت میم یا استیکر از مسائل خصوصی قربانی؛
- حملۀ گروهی به صفحات اجتماعی افراد مخالف با خود.
سایبربولی را بیشتر در رابطه با کودکان و نوجوانان به کار می‌برند؛ اما بزرگسالان هم از آن در امان نیستند. کما اینکه در کشور خودمان بارها شاهد قربانی‌شدن کاربران مختلف، به‌خصوص خانم‌ها، در این زورگیری‌ها بوده‌ایم.
چرا سایبربولی را خطرناک‌تر از قلدری سنتی می‌دانند؟
در فضای آنلاین، محتوای منتشرشدۀ قلدر (فارغ از درست یا غلط بودن آن) با سرعت زیادی پخش می‌شود و هیچ‌راهی برای توقف گردش آن نیست. شاید بتوان پست یا کامنت مربوطه را پاک کرد، اما برای حذف کامل آن از سطح اینترنت و دستگاه‌های کاربران، هیچ روشی وجود ندارد.
از طرفی، در بحث‌های داغ و شایعاتی که می‌پیچد همیشه این موج اول است که در ذهن‌ها ماندگار می‌شود. به‌ندرت پیش می‌آید کسی به دنبال کشف راستی چنین موضوعاتی برود. حتی بعد از تکذیب یا توضیح قربانی، بیشتر مردم تمایلی به جایگزینی اطلاعات جدید از خود نشان نمی‌دهند.
در کنار همۀ این‌ها، با نوچه‌های این زورگیران هم روبه‌رو هستیم؛ افرادی که آگاهانه یا ناآگاهانه با به‌اشتراک‌گذاری نظرات خود به وخیم‌شدن شرایط قربانی دامن می‌زنند. نوچه‌گیری و نوچه‌‌پروری برای زورگیران اینترنتی مثل آب‌خوردن است.
با این حساب، ممکن است قربانیان هرگز از پیامدهای فیزیکی و آسیب‌های روانی زورگیری اینترنتی خلاص نشوند. اغلب آنها از ترس سکوت در پیش می‌گیرند یا با زورگیر همکاری می‌کنند. آگاهی به این موضوع، ترول‌ها را برای ایجاد فشار بیشتر بر قربانی، آسودگی خاطر بیشتر در آزار دیگران یا اخاذی، گردن‌کلفت‌تر ساخته است.
چگونه با قلچماق‌های اینترنتی مقابله کنیم؟
در تقویم جهانی، روزی با عنوان مبارزه با زورگویی (Anti-Bullying Day) نام‌گذاری شده است که به آن روز پیراهن صورتی (Pink Shirt Day) هم می‌گویند. مردم این روز را با پوشیدن لباس‌هایی به‌رنگ صورتی، آبی یا بنفش (بسته به رنگی که در آن کشور به‌عنوان نماد قرار گرفته است) جشن می‌گیرند. برخی کشورها هم مثل بریتانیا، یک هفته را به ضدزورگویی اختصاص داده‌اند که در آن افراد جوراب‌های لنگه‌به‌لنگه به پا می‌کنند. اما هدف از این آداب عجیب چیست؟
کشورها متوجه شده‌اند که تنها راه مبارزه با زورگویی و کاهش آسیب‌های ناشی از آن آگاه‌سازی، آموزش و هم‌بستگی جامعه است. در ایام تعیین‌شده، مردم با اجرای آداب مخصوص آن، به‌صورت یک‌صدا نفرت خود را از قلدری اعلام می‌کنند. رسانه‌ها و نهادهای مختلف مثل مدارس و انجمن‌های حامی گروه‌های خاص هم از فرصت استفاده می‌کنند و به آموزش و بالابردن سطح آگاهی افراد می‌پردازند. همۀ اقشار جامعه، از کودک تا بزرگسال، با نکاتی مثل روش‌های مختلف زورگیری، به‌خصوص در اینترنت، شناسایی قلدرها یا شیوۀ مقابله با آنها آشنا می‌شوند.
این سنت، اعتمادبه‌نفس و جسارت رویارویی افراد قربانی را افزایش می‌دهد. ترس و حس درماندگی زیاد، ممکن است آنها را به‌سمت خودکشی یا انجام اقدامات عجولانۀ نادرست سوق دهد. حال، قربانی‌‌ای را تصور کنید که می‌داند چگونه پلیس و قانون به او کمک می‌کنند و چه مدارکی برای پیگیری نیاز دارند. همچنین، می‌داند دیگران به این جرم واقف‌اند و از حمایت خانواده و مسئولان مدرسه، دانشگاه یا محیط کار برخوردار است. شکی نیست که این فرد به‌رغم تمام احساسات مخربی که تجربه می‌کند، تصمیمات بهتری می‌گیرد.
متأسفانه، در کشور ما راه زیادی برای رسیدن به این نقطه وجود دارد و برای تحقق آن باید تابوهای اجتماعی و فرهنگی زیادی شکسته شود. اما با‌این‌حال، بهتر است از سهم فردی خودمان در این مسیر غافل نشویم. روش‌های زیر به ما در دوری از قلدرها و گذر از شرایط بحرانی کمک می‌کنند.
۷ راه برای پیشگیری از قربانی‌شدن در سایبربولی
همیشه پیشگیری بهتر از درمان است؛ برای اینکه در دام زورگیران اینترنتی نیفتیم:
- باید دانش خود را دربارۀ پلتفرم‌ها و ابزارهای آنلاینی که با آنها کار می‌کنیم افزایش دهیم؛ اینکه چه سازوکاری دارند و چگونه می‌توان امنیت آنها را افزایش داد. هرچه تسلط ما نسبت به این ابزارها بیشتر شود، حساسیت و دقت بیشتری هم در هنگام کار با آنها به خرج می‌دهیم.
- از به‌اشتراک‌گذاری و ردوبدل‌کردن اطلاعات و محتواهایی که دربارۀ نشر آن حساس هستیم، در این فضا خودداری کنیم.
- دروازۀ ورود به صفحات آنلاین، ایمیل‌ها و دستگاه‌های دیجیتال خود را ببندیم و برای آنها قفل و پسوردی مناسب در نظر بگیریم. قراردادن اثرانگشت یا پسوردهای ۲مرحله‌ای، قوی و دور از ذهن سد محکمی در برابر نفوذ ترول‌های زورگیر خواهند بود. مطلب امنیت پیج اینستاگرام، نکات مفید دیگری را هم در این‌باره در اختیارمان می‌گذارد.
- از دستگاه‌های ناشناس و اماکن عمومی برای انجام امور آنلاین خود استفاده نکنیم.
- خیلی ساده از کنار درخواست‌های ارسالی و دریافتی‌مان برای دوستی نگذریم. بهتر است با شناخت و تأمل بیشتری دایرۀ دوستی خود را در صفحات شبکه‌های اجتماعی گسترش دهیم.
- توصیه‌ها و اخطارهای روزانۀ پلیس فتا را جدی بگیریم و روی لینک‌های مشکوک کلیک نکنیم.
- بدون اطمینان از اعتبار یک برنامه، به دنبال نصب آن در گوشی یا PC خود نباشیم.
۷ کاری که فرد قربانی سایبربولی باید انجام دهد
اگر با قلدرهای اینترنتی روبه‌رو شدیم:
- به آنها پاسخ ندهیم و وارد بحث نشویم. در اغلب مواقع، بی‌اهمیتی کاربر، آنها را از ادامه‌دادن دلسرد می‌کند.
- در شبکه‌های اجتماعی می‌توان آنها را محدود، بلاک یا ریپورت کرد.
- به مدیر گروه، صفحه، سایت یا انجمن آنلاینی که در آن هستیم، اطلاع دهیم.
- پیام‌ها را پاک نکنیم و از آنها اسکرین‌شات بگیریم؛ چون در صورت لزوم، می‌توان از آنها به‌عنوان مدرک استفاده کرد.
- نکتۀ بسیار مهم این است که بدانیم در این شرایط، احساسات مخرب، بیش از حد نرمال جلوه می‌کنند. در اغلب مواقع فقط در ذهن ماست که مسئله بسیار بزرگ‌تر، ترسناک‌تر یا اصلاً لاینحل به نظر می‌رسد.
- به دنبال دوست یا آشنای مطمئن و مطلع باشیم و با او مشورت کنیم. در این صورت، نگاه بهتری به شرایط خواهیم داشت و منطقی‌تر عمل خواهیم کرد.
- امروزه برای مصادیق مختلف جرائم سایبری ازجمله زورگیری‌ها قوانین مشخصی داریم که در سایت پلیس فتا هم در دسترس قرار دارند؛ پس می‌توانیم روی کمک پلیس و حمایت قانون حساب باز کنیم.
در پایان، فراموش نکنیم که هریک از ما در فضای وب و شبکه‌های اجتماعی یک رسانه محسوب می‌شویم. می‌توانیم از رسانۀ خود برای اطلاع‌رسانی و مقابله با این رفتار ناهنجار استفاده کنیم. روز یا هفتۀ جهانی ضدزورگویی فرصت خوبی برای همراهی و هم‌صداشدن ما با موج جهانی مبارزه با این پدیده خواهد بود.