۸ نکته دربارۀ مدیریت کسبوکار در رکود اقتصادی
چگونه مدیریت صحیح، باعث عبور از بحران اقتصادی می‌شود؟
مانند بهار، تابستان، پاییز و زمستان، رکود یا بحران اقتصادی نیز یکی از مراحل طبیعی چرخۀ هر اقتصادی است. اما این تعریف بیشتر برای کشورهای معمولی کاربردی است و در جایی مثل ایران، شما فقط در رکود و بحران به سر می‌برید و کمتر کسی را می‌توانید پیدا کنید که دورانی به نام دوران طلایی اقتصادی را به یاد بیاورد. البته اگر این دوره وجود داشته باشد! به همین خاطر است که مدیریت کسبوکار در رکود اقتصادی و یا بحران‌های اقتصادی بسیار اهمیت پیدا می‌کند.
این بحران‌های اقتصادی می‌توانند برای صاحبان کسبوکار و کارمندان چالش‌هایی بسیار جدی و خاص ایجاد کنند. اقتصاد تورم‌زا و بی‌هویت ایران هر روز از بخش‌های مختلفی که ذاتاً نباید در اقتصاد نقش مستقیمی داشته باشند، تأثیر می‌پذیرد و کسب‌وکارها شاید از بحران‌های ماه به ماه یا سال به سال، به بحران‌های ساعتی رسیده‌اند؛ طوری که ممکن است در عرض چند ساعت بساط یک کسبوکار برای همیشه برچیده شود!
البته نه‌تنها در ایران، بلکه در جهان، پیش‌بینی این بحران‌ها و اینکه چه چیزی باعثشان خواهد شد، عملاً غیرممکن است. اما نشانه‌های متداولی از یک رکود یا بحران اقتصادی وجود دارد که بر کسبوکار شما تأثیر می‌گذارد. یک بار که از وجود آن‌ها آگاه شوید، خواهید توانست خودتان را برای مواجهۀ بهتر با آن‌ها آماده کنید و چارچوبی کاری برای آن بحران اقتصادی بسازید.
در ادامۀ این مطلب از وی‌پدیا سراغ نحوۀ مدیریت کسبوکار در رکود اقتصادی با استراتژی‌ها و نکاتی پیرامون آن می‌رویم.
رکود و آمازون دات کام!
قبل از اینکه سراغ بررسی معنای رکود برویم، بیایید قصۀ خارق‌العادۀ فرار آمازون از نابودی کامل را با هم مرور کنیم. در اوایل دهۀ ۲۰۰۰، سایتی به نام Amazon.com که یک کتاب‌فروشی با قدمت ۵ساله بود، برای تقویت موقعیت مالی خود، ۶۷۲میلیون دلار اوراق قرضۀ قابل تبدیل فروخت. یک ماه بعد، حباب دات کام (حبابی که در بازار سهام آمریکا در اواخر دهۀ ۱۹۹۰ به وجود آمده بود) ترکید.
طی سال‌های بعد از این اتفاق، بیش از نصف استارتاپ‌های دیجیتال از بین رفتند؛ ازجمله آن‌هایی که رقبای آمازون بودند. اگر این حباب فقط چند هفته زودتر می‌ترکید، شاید امروز یکی از موفق‌ترین شرکت‌های جهان وجود نداشت و قربانی آن اتفاق می‌شد!
منظور از رکود اقتصادی چیست؟
به دو فصل متوالی رشد منفی در اقتصاد، رکود می‌گویند، که می‌تواند به خاطر شوک‌های اقتصادی (مثل تغییر قیمت‌های ناگهانی قیمت نفت)، هراس‌های مالی (مانند رکود بزرگ بین سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۰۹)، تغییر‌ات سریع در انتظارات اقتصادی (مانند چیزی که به‌وسیلۀ جان مینارد کینز «ارواح حیوانی» نامیده شد و باعث ترکیدن حباب دات کام شد) و یا ترکیبی از این سه دلیل، به وجود بیاید.
بیشتر کسب‌وکارها در طی دوران رکود به خاطر اینکه تقاضا و درآمد کم می‌شود و عدم قطعیت آینده افزایش پیدا می‌کند، رنج‌های زیادی را متحمل می‌شوند. اما تحقیقات مختلف نشان می‌دهد که می‌توان شدت این رنج‌ها را کم کرد.
در مقاله‌ای علمی تحت عنوان خروج از رکود، محققان دریافتند که طی رکود در دهه‌های ۱۹۸۰، ۱۹۹۰ و ۲۰۰۰، ۱۷٪ از ۴۷۰۰ شرکت دولتی عملکرد بدی از خود به‌جا گذاشتند و درنتیجه یا ورشکسته شدند، یا به بخش خصوصی واگذار شدند، یا فروخته شدند. درمقابل، ۹% شرکت‌ها هم سه سال بعد از عبور از بحران، به‌سختی بهبود پیدا کردند و شکوفا شدند و نسبت به رقبا تا ۱۰% افزایش در فروش را تجربه کردند. تحقیقات دیگری نیز توسط افراد دیگر دربارۀ همین موضوع انجام شد که همین نتایج را نشان می‌داد.
تفاوت بین این شرکت‌ها در آماده‌سازی بود. در بین شرکت‌هایی که بعد از دوران رکود بزرگ، همچنان در رکود باقی ماندند، تعداد کمی دارای نقشۀ فرار یا سناریوهای جایگزین بودند. وقتی که رکود سر می‌رسد، کسب‌وکارها باید به حالت بقا تغییر حالت دهند و از خرجشان کم کنند و حالتی دفاعی بگیرند. بسیاری از شرکت‌هایی که بدون نقشه، صرفاً می‌خواهند به هر شکلی از رکود عبور کنند، با سرعت کمتری بهبود پیدا می‌کنند یا اینکه هرگز نمی‌توانند بهبود یابند.
۸ نکته پیرامون مدیریت کسبوکار در رکود اقتصادی
راه‌های بسیاری وجود دارد که صاحبان کسبوکار می‌توانند از رکود اقتصادی جان سالم به در ببرند و همچنین سودده باشند و حتی رشد کنند. هنگام رکود یا بحران اقتصادی، وقت ترسیدن و هول‌شدن نیست، بلکه باید تغییراتی را متناسب با توفانی که درگیرش شدید، در کسب‌وکارتان ایجاد کنید. در ادامه به ۸ نکته پیرامون نحوۀ مدیریت کسبوکار در رکود اقتصادی اشاره می‌کنیم.
۱) زودتر از موعد برای رکود اقتصادی آماده شوید
شما به‌طور قطع می‌دانید که اقتصاد بالا و پایین دارد و در ایران هم احتمالاً فقط پایین‌ها را دیده‌اید. پس سؤال اینجاست که برای آن چه کرده‌اید؟ اولین کاری که باید بکنید این است برای رکود آماده شوید؛ یعنی کمتر خرج کنید و بیشتر پس‌انداز کنید. باید ذخایر نقدی خود، به‌خصوص ذخایر ضروری را افزایش دهید و خود را از بدهی خلاص کنید.
باید تحقیقات اقتصادی انجام دهید تا تعیین شود که چه زمانی باید موجودی خود را افزایش دهید و چه زمانی باید حرکات استراتژیک داشته باشید تا به کسب‌وکارتان کمک کنید. این کار باعث می‌شود که از زمان جلوتر بیفتید و خود را در مسیر رشد قرار دهید. همچنین، باید مطمئن شوید که پوشش بیمۀ مناسب و همچنین نقشۀ جایگزینی دارید تا با کم‌کردن مخارج به مشکل برنخورید. اگر صاحب یک کسبوکار کوچک هستید، راه‌های بیشتری جهت آمادگی برای مواجهه با رکود دارید؛ مثلاً می‌توانید مدل کسب‌وکاری خود را تغییر دهید یا قیمت‌هایتان را افزایش دهید.
حتی صنایع (به‌ظاهر) ضد رکود سنتی مانند صنعت ساخت‌وساز یا تبلیغات نیز ممکن است از تأثیرات رکود در امان نباشند. مثلاً مشتریان آن‌ها ممکن است از پس مخارج و قیمت‌های سرویس‌های این صنایع در این دورۀ ناپایداری اقتصادی برنیایند و یا ممکن است در هزینه‌های خود صرفه‌جویی کنند.
۲) آیندهنگر باشید
در شرایط اقتصادی کنونی، بسیار مهم است که بلندمدت فکر کنید و تصمیمات هوشمندانه‌ای بگیرید. اینکه در زمان حال گیر کنید و تصمیمات غیرمعقول بگیرید بسیار ساده است! وقتی تصمیمات اقتصادی می‌گیرید، باید یک چشمتان به آینده باشد. اینجا زمانی است که باید سراغ تحقیق و تحلیل بازار و رقبا بروید. این کار از این جهت اهمیت دارد که در دوران رکود رقابت بسیار سنگین است و هرکسی می‌خواهد سهم خود را از هزینه‌های کاهش‌یافتۀ مشتریان تصاحب کند.
اما با‌این‌حال نمی‌توان از روی دست دیگران کپی کرد و شما باید برای خودتان تحقیق جداگانه‌ای داشته باشید و قبل از اینکه وارد یک استراتژی جدید شوید یا با دیگران همکاری جدیدی را آغاز کنید، از شرایط موجود کاملاً آگاه باشید.
۳) متنوع عمل کنید؛ جریان نقدینگی خود را حفظ کنید
جریان نقدینگی به‌خصوص برای کسب‌وکارهای کوچک، طی رکود اقتصادی، یکی از مشکلات اساسی به حساب می‌آید. وقتی ترمز اقتصاد کشیده می‌شود، کسب‌وکارها برای تضمین بقای خود باید پول نقد خود را ذخیره کنند. یکی از راه‌هایی که می‌توان این کار را انجام داد این است که جریان‌های درآمدی خود را متنوع کنید.
برای مثال می‌توانید این کار را با ارائۀ محصولات یا خدماتی که مستقیماً به حوزۀ کاری شما مربوط نمی‌شود، انجام دهید. مثلاً اگر یک مغازۀ خرده‌فروشی دارید، یک فروشگاه آنلاین تأسیس کنید یا اگر فروشگاه آنلاین هستید، سراغ مارکت‌پلیس‌ها، شبکه‌های اجتماعی و… بروید. اگر کسب‌وکاری هستید که خدماتی مانند خدمات حقوقی یا حسابداری ارائه می‌دهد، سراغ اضافه‌کردن خدماتی بروید که به‌گونه‌ای نمایش‌دهندۀ حوزۀ اصلی کاری شما به حساب می‌آید.
سرمایه‌گذاری در یک سبد املاک تجاری در دوران رکود نیز از دیگر اقدامات هوشمندانه‌ای است که می‌توانید انجام دهید. تا زمانی که رکود باقی بماند و به‌سمت رشد برگردد، املاک ارزش خود را حفظ می‌کنند و به‌طور بالقوه‌ای نیز ممکن است ارزششان افزایش پیدا کنند.
۴) از پایگاه مشتریان موجود خود محافظت کنید
در زمان رکود، پیداکردن مشتریان جدید با ارائۀ کدهای تخفیف و پیشنهادهای ویژه بسیار وسوسه‌انگیز است؛ اما نمی‌توان گفت که بهترین راه موجود محسوب می‌شود! به‌جای این کار باید روی پایگاه مشتریان موجود خود تمرکز کنید تا آن‌ها از محصولات و خدماتی که ارائه می‌دهید راضی باشند. این کار تضمین می‌کند که آن‌ها به استفاده از محصولات و خدمات شما ادامه دهند و آن را به اطرافیان خود نیز معرفی کنند. مثلاً می‌توانید:
- به مشتریان موجود تخفیف دهید.
- پروموشن‌ها و رویدادهایی برای مشتریان خود ایجاد کنید.
- برنامه‌هایی مبتنی بر وفاداری ایجاد کنید که در «آن به افرادی که به‌طور متعدد خرید می‌کنند، هدیه داده می‌شود.
۵) به‌جای کمیت، بر کیفیت تمرکز کنید
در طول دوره‌های عدم اطمینان اقتصادی، اولویت‌دادن به بهره‌وری محض بسیار آسان است. اما وقتی بهره‌وری به قیمت کیفیت تمام می‌شود، نتیجه ممکن است فاجعه‌بار باشد. برای مثال، اگر بودجۀ محدودی دارید و تنها می‌توانید یک نفر را استخدام کنید، باید سراغ کسی بروید که بهترین خدمات ممکن را ارائه می‌دهد. استخدام فرد کم‌تجربه‌ای که به آموزش نیاز دارد ممکن است هزینۀ بیشتری نسبت به استخدام یک فرد باتجربه و حرفه‌ای در پی داشته باشد.
در همین راستا، وقتی نوبت به کنترل کیفیت می‌رسد، از آن نزنید! اینجا جایی است که باید روی آبروی خود به‌عنوان یک شرکت تمرکز کنید و مطمئن شوید که کالایی که ارائه می‌کنید، بهترین نوع خودش است. در این حالت ممکن است که پول بیشتری نسبت به نیروی کار ارزان‌تر برای کنترل کیفیت خرج کنید، اما در درازمدت هم باعث صرفه‌جویی در هزینه می‌شود و هم با کاهش خطاهای هزینه‌بر، باعث افزایش تقاضا (برای آن محصول یا خدمت) می‌شود.
۶) نوآوری و انطباق
نوآوری در مواجهه با بحران‌های اقتصادی یکی از بهترین راه‌ها برای متناسب و سازگار ماندن با شرایط است. نوآوری کسب‌وکارتان را از سقوطی که ممکن است به خاطر ازدست‌رفتن اعتماد مردم، یا ارائۀ محصولات و خدمات بهتر و ارزان‌تر توسط رقبای شما، گریبانتان را بگیرد، نجات می‌دهد.
نرخ بیکاری در دوران رکود اقتصادی افزایش می‌یابد. به‌جای اینکه تعدیل نیرو کنید، به دوران رکود به‌عنوان دوره‌ای نگاه کنید که می‌توانید در آن استعدادهای جدیدی کشف کنید و نیروی کار کارآمدتری تربیت کنید. این کار نوعی آینده‌نگری نیز محسوب می‌شود؛ درواقع شما با این کار خود را برای پایان رکود آماده می‌کنید، حتی اگر از زمان پایان آن مطمئن نباشید.
۷) بر فرهنگ سازمانی‌تان تمرکز کنید
اگرچه نگاه به خط پایانی رکود و کاهش هزینه‌ها بهترین راه در هنگام رکود محسوب می‌شود، اما باید در نظر داشته باشید که کارمندان شما ارزشمندترین دارایی شما هستند. اگر آن‌ها خوشحال نباشند، نمی‌توانند بهترین عملکرد خود را داشته باشند و به این ترتیب کسبوکار شما نیز به موفقیت نخواهد رسید. منابع مختلفی وجود دارد که با رجوع به آن‌ها می‌توانید ببینید که کارفرماها دنبال چه چیزی در کارمندان می‌گردند. در این منابع می‌توانید ببینید که باید سراغ تقویت کدام مهارت‌ها بروید و از کدام‌یک صرف‌نظر کنید.
پس به‌جای صرفاً کاهش هزینه، روی خوشحال‌نگه‌داشتن و درگیر‌نگه‌داشتن تیم خود تمرکز کنید. در کوتاه‌مدت هزینه‌بر خواهد بود، اما در بلندمدت قطعاً بازگشت هزینۀ خوبی خواهد داشت؛ چون در آن زمان است که شما نیروی کاری وفادار دارید که در سختی و آسانی همراه شماست.
۸) شریک پیدا کنید
یکی از راه‌های مدیریت کسبوکار در رکود اقتصادی، پیداکردن شریک است. در دوران سخت و آسان، بسیاری از کسب‌وکارهای کوچک دنبال شرکایی می‌گردند که به‌واسطۀ آن‌ها بتوانند کسبوکار خود را رشد دهند. انجام این سرمایه‌گذاری‌ها در آینده ممکن است سخت باشد؛ چون هر کسب‌وکاری به دنبال کاهش هزینه‌های جذب مشتری خود است. اما در بسیاری از مواقع نیز همکاری و شراکت با یک انسان خبره در حوزۀ بازاریابی یا گرداندن کسبوکار، می‌تواند باعث صرفه‌جویی در هزینه و زمان شود.
این فرد یا شرکت می‌تواند در حوزۀ خدمات بازاریابی، مدیریت کسبوکار یا تکنولوژی فعال باشد و در این حوزه‌ها به شما کمک کند. درنهایت به این موضوع توجه داشته باشید که مدیریت کسبوکار در رکود اقتصادی به استمرار در تلاش نیاز دارد و بدون این استمرار و اصرار شما نخواهید توانست از دوران رکود و بحران اقتصادی به‌سادگی جان سالم به در ببرید.