فریلنسر کیست و منظور از فریلنسری چیست؟
بررسی مزایا و معایب فریلنسینگ
چقدر پیش آمده که برای در و همسایه و آشنا و غیرآشنا توضیح دهید که چطور با اینکه در خانه کار می‌کنید، اما درآمد خوبی دارید؟ یا اینکه چقدر افرادی را دیده‌اید که هشت صبح از خواب بیدار نمی‌شوند تا سر کار بروند، اما بازهم درآمد مناسبی دارند؟ اینجاست که باید دربارۀ پدیده‌ای نه‌چندان تازه به نام فریلنسری و فریلنسینگ بیشتر حرف بزنیم؛ پس در این مطلب از وی‌پدیا همراه ما باشید.
منظور از فریلنسری چیست؟
فریلنسینگ (Freelancing) به‌معنای همکاری شخصی در قامت یک شرکت، به‌جای استخدام‌شدن توسط دیگران است. کسی که فریلنسینگ می‌کند، فریلنسر نامیده می‌شود و درواقع کسی است که خودش، خودش را استخدام کرده و گاهی با نام پیمانکار مستقل نیز شناخته می‌شود.
فریلنسرها توسط شرکت‌های دیگر برای پروژه‌های پاره‌وقت و به‌مدت کوتاه استخدام می‌شوند، اما از همۀ مزایای یک کارمند تمام‌وقت بهره‌مند نمی‌شوند و به شرکت خاصی هم متعهد نیستند.
با گسترش پیمانکاری مستقل (Gig-Economy)، افراد بیشتر از قبل دربارۀ فریلنسینگ صحبت می‌کنند؛ چون در حال حاضر تعداد فریلنسرها نسبت به هر زمان دیگری در تاریخ بیشتر است. طبق تحقیقی که Upwork در سال ۲۰۱۹ انجام داد، مشخص شد که بیش از ۵۷میلیون فریلنسر در آمریکا وجود دارد که ۵۳٪ آن‌ها ۱۸ تا ۲۲ ساله هستند.
عبارت‌های جایگزین فریلنسینگ
البته همۀ افراد از عبارت فریلنسینگ یا فریلنسر استفاده نمی‌کنند. بسیاری از فریلنسرها نیز از خودشان با نام خویش‌فرما یاد می‌کنند. پس ممکن است که با دیگر واژه‌های مرتبط با فریلنسینگ هم روبه‌رو شویم؛ به همین دلیل، در زیر به تعدادی از این نام‌ها اشاره می‌کنم:
- کار پیمانی (Contract Work): شغلی که روی یک قرارداد کوتاه‌مدت یا پاره‌وقت کار می‌کنید.
- شغل پیمانی (Contract Job): مانند تعریف بالا.
- پیمانکار مستقل (Independent Contractor): تعریف IRS (سازمان خدمات درآمد داخلی آمریکا) از فریلنسینگ است.
- ۱۰۹۹: فریلنسرهایی که کسب درآمد دارند، از یک فرم مالیاتی به نام ۱۰۹۹-MISC استفاده می‌کنند که برخلاف نوع معمول آن یعنی W2 است. گاهی‌اوقات منظور از ۱۰۹۹ فریلنسینگ است. این مورد مختص آمریکاست.
- مشاور قراردادی (Contract Consultant): این مورد به مشاوره‌ای که تحت قرارداد ۱۰۹۹ برای مدت کوتاهی می‌آید، اشاره می‌کند. این مورد نیز مختص کشور آمریکاست.
- قرارداد-برای-استخدام (Contract-to-Hire): گاهی‌اوقات فریلنسرها دوست دارند به‌صورت تمام‌وقت کار کنند. این عبارت بیشتر برای استخدام آزمایشی فریلنسر قبل از اینکه به‌صورت تمام‌وقت استخدام شود، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
ریشۀ فریلنسری از کجا می‌آید؟
ریشۀ عبارت Freelance به قرن هجدهم برمی‌گردد، جایی که منظور از یک فریلنس، یک مزدور قرون وسطایی بود که برای هر پادشاهی یا فردی که به او پول پرداخت می‌کرد، می‌جنگید. منظور از Lance سلاح‌های درازی بود که شوالیه‌ها بر روی اسب، برای به‌پایین‌انداختن حریفشان از آن استفاده می‌کردند. اولین مرجع این موضوع از رمان Sir Ivan Scott Ivanhoe است:
«من به ریچارد خدمت خالصانۀ فری-لنس‌هایم را پیشنهاد دادم و او از پذیرفتن آن سر باز زد.»
در طول زمان، این معنا به معنایی مستقل تغییر کرد و از میدان جنگ جدا شد و در جاهای دیگری مورد استفاده قرار گرفت.
مزایای فریلنسینگ چیست؟
اینکه فریلنسری چه مزایایی می‌تواند داشته باشد، بسته به اینکه هرکسی از این نوع کارکردن چه توقعی دارد، می‌تواند متفاوت باشد؛ اما ۵ مزیتی که در ادامه به آن اشاره می‌کنم جزو مزایایی است که معمولاً همه به دنبال آن هستند:
۱) انعطاف‌پذیری
به‌عنوان یک فریلنسر، شما می‌توانید به دلخواه خود ساعات کاری‌تان و همچنین اینکه از کجا می‌خواهید کار کنید را تعیین کنید. شاید این مهم‌ترین دلیل هرکسی برای انتخاب فریلنسری باشد؛ چون محدودیت‌های بعضاً آزارهنده‌ای که شغل‌های حضوری دارند، بسیاری از افراد را کلافه می‌کند. اما این سبک کاری عملاً هیچ محدودیتی ندارد و خیال فریلنسر از این بابت راحت است و به‌سادگی می‌تواند بین کار و زندگی تعادل برقرار کند.
۲) انتخاب مشتری و پروژه‌ها
در کنار انعطاف‌پذیری موجود در ساعات کاری، شمای فریلنسر می‌توانید مشتری و پروژه‌ها را نیز به دلخواهتان انتخاب کنید. یعنی مجبور نیستید هرکسی را که به شما پیشنهادی می‌دهد قبول کنید و می‌توانید این روند انتخاب پروژه را براساس مهارت‌هایی که دارید، وقتی که از شما می‌گیرد و… انجام دهید.
۳) تعیین نرخ کاری
اینکه با چه قیمتی می‌خواهید با دیگران همکاری کنید را نیز خودتان تعیین می‌کنید؛ یعنی محبور نیستید با قیمت‌های نازل موجود در بازار حوزۀ کاری‌تان پروژه‌ها را بپذیرید. اینکه چه نوع پروژه‌هایی را می‌توانید قبول کنید و حجم پروژه‌ها چقدر است، ازجمله فاکتورهایی است که می‌تواند بر تعیین این نرخ تأثیرگذار باشد.
۴) بهبود مهارت‌ها
وقتی به‌عنوان فریلنسر کار می‌کنید، احتمالاً با پروژه‌های ویژه‌تری روبه‌رو خواهید شد که هرکدام چالش‌های خاص خودشان را دارند. این موضوع باعث می‌شود که علاوه بر کسب تجربه در حوزۀ کاری‌تان، بالاجبار مهارت‌هایتان را نیز تقویت کنید؛ چیزی که شاید در کارهای روتین یک شغل حضوری اتفاق نیفتد.
۵) قرارگرفتن در معرض برندهای مشهور
چون این خودتان هستید که پروژه‌ها و مشتری‌ها را انتخاب می‌کنید، احتمال اینکه فرصت همکاری با کسب‌وکارهای قدرتمند و معروف را پیدا کنید بیشتر می‌شود؛ چون دیگر چارچوب محدودیت‌ساز شغل حضوری، مانع شما نمی‌شود.
معایب فریلنسری چیست؟
در کنار تمام مزایایی که فریلنسربودن دارد، مانند اینکه دیگر برای رفت‌وآمد، هزینه و وقت شما هدر نمی‌رود، انرژی بیشتری برای شما می‌ماند، می‌توانید حتی در مسافرت هم کار کنید و…، این سبک کارکردن معایب جدی‌ای نیز دارد که حتماً قبل از انتخاب این نوع سبک، به موارد زیر دقت کنید:
۱) منزوی‌شدن
یک عیب اجتناب‌ناپذیر فریلنسرشدن همین ایزوله‌شدن از تمام جهان است. اگر کار تمام‌وقت حضوری را تجربه کرده باشید، قطعاً این عیب را بیشتر احساس خواهید کرد. اگرچه شاید این منزوی‌شدن برای کسانی که شخصیت‌های درون‌گراتری دارند آن‌قدرها هم بد نباشد، اما این تنهاشدن یکی از عیوب اصلی‌ای است که فریلنسینگ به دنبال دارد.
۲) ناامنی شغلی
درست است که اگر شما به‌صورت تمام‌وقت و حضوری هم جایی استخدام شوید، همچنان امنیت شغلی ندارید، اما حداقل در این‌‌جور شغل‌ها قراردادی بسته می‌شود و شما برای یک ماه یا یک سال هم که شده از اینکه شغلی دارید، تا حدی مطمئن هستید. اما فریلنسینگ هرگز تضمین‌کنندۀ این ماجرا نیست.
ممکن است کارفرمایی که همیشه عادت داشت با شما همکاری کند، ناگهان تغییر رویه بدهد، یا ممکن است کسب‌وکار دیگری که همیشه پروژه‌ها را به شما برون‌سپاری می‌کرد تعطیل شود یا اینکه برای آن پوزیشن کاری فردی را استخدام کند.
تمام این اتفاقات اکثراً غیرمترقبه، این سبک کاری را خطرناک و ریسکی می‌کند و شما اگر فریلنسینگ را انتخاب می‌کنید، باید حواستان به پلن B باشد.
۳) نبودن صنف برای حوزه‌های کاری مختلف
شما به‌عنوان فردی که تجربۀ مناسبی در حوزۀ فعالیت خود دارد، نرخی را با توجه به مهارت‌ها و همین تجربه تعیین می‌کنید. اما افراد بسیاری به‌عنوان رقیب پیدایشان می‌شود که ممکن است با نصف نرخ، کاری در حد کیفیت کار شما ارائه دهند. اینجاست که شما بدون مشتری می‌مانید، چون معمولاً اولین چیزی که نظر کارفرماها را جلب می‌کند، قیمت است؛ مگر اینکه با افراد حرفه‌ای‌تری کار کنید که پیداکردن این افراد هم به شانس شما بستگی دارد.
۴) محروم‌ماندن از بعضی مزایای کارمندی
البته کارمندی آن‌قدرها هم بد نیست، وگرنه این همه کارمند در جهان وجود نداشت. مواردی مانند بیمۀ درمانی، بیمه و حقوق بازنشستگی، بیمۀ بیکاری، وام‌های کارمندی، حقوق سر موقع و… ازجمله مزایایی است که ممکن است با فریلنسری از آن‌ها محروم بمانید.
۲۰ شغل پردرخواست برای فریلنسرینگ
شاید بدون اینکه چیزی بگوییم، بتوانید حدس بزنید که کدام شغل‌ها قابلیت فریلنسری را دارند؛ چون مثلاً مکانیکی یا آشپزی از راه دور ممکن نیست و عملاً شغل‌هایی که این ویژگی را دارند، از قبل مشخص هستند. در زیر به بیست نمونه از آن‌ها اشاره می‌کنم:
- توسعه‌دهندۀ وب
- طراح UX
- برنامه‌نویس
- طراح گرافیکی
- ادیتور ویدئو
- طراح سایت
- عکاس
- استراتژیست بازاریابی
- کپی‌رایتر
- ویراستار
- نویسندۀ محتوا
- مترجم
- حسابدار
- مشاور مالی
- محقق مالی
- مدیر پایگاه داده
- وکیل
- منشی از راه دور
- طراح داخلی
- معمار
تفاوت دورکاری با فریلنسری چیست؟
در بسیار از موارد، افراد دورکاری را با فریلنسری اشتباه می‌گیرند. اگرچه این دو با هم اشتراکاتی دارند، اما تفاوت‌های بسیار بزرگی نیز دارند که آن‌ها را تماماً از هم متمایز می‌کند:
- مدت‌زمان قرارداد: کسی که دورکار است، یعنی با شرکتی قرارداد دارد، ولی به‌جای حضور فیزیکی در محل آن شرکت، از دور کارهایش را انجام می‌دهد؛ اما یک فریلنسر با جایی قرارداد طولانی‌مدت ندارد و مدت همکاری او با هر فرد و سازمانی محدود به همان پروژه می‌شود.
- محل کارکردن: فرد دورکار در بیشتر موارد اصلاً نیازی به حضور در محل شرکت ندارد، مگر آنکه با شرکت جور دیگر و به‌شکل هیبرید قرارداد بسته باشد؛ اما یک فریلنسر ممکن است برای پیشبرد پروژه‌هایش به برگزاری جلسه با افراد نیاز پیدا کند و شاید در بسیاری از حوزه‌های کاری یک فریلنسر نتواند از هر جایی کار کند.
شغل فریلنسری در ایران
مانند بسیاری از شغل‌ها، این صنف تا آذر ۱۴۰۱ به رسمیت شناخته نشده بود، اما در آذر ۱۴۰۱، وزیران عضو کارگروه ویژۀ اقتصاد دیجیتال، آیین‌نامه حمایت از آزادکاران فعال در حوزۀ اقتصاد دیجیتال کشور را تصویب کردند. این اتفاق در ظاهر اتفاق بسیار خوبی است، اما وقتی این آیین‌نامۀ بسیار مهم در بحبوحۀ قلع و قمع اینترنت تصویب می‌شود، نمی‌توان امید چندانی به آن داشت!
چون ذات فریلنسینگ به برخورداری از اینترنت آزاد و پرسرعت قائم است و وضعیت کنونی و فاجعه‌بار اینترنت در ایران، هستی فریلنسینگ را نشانه گرفته و این سبک آیین‌نامه‌های نمایشی، صرفاً برای پرکردن تایم کاری افراد مسئول است، وگرنه برای فریلنسرها هیچ سودی ندارد. نکتۀ بسیار قابل توجه دربارۀ این آیین‌نامه این است که خود افرادی که آن را تصویب کرده‌اند می‌گویند خوبی آن این است که الزام‌آور نیست و فریلنسرها در صورت تمایل می‌توانند از آن استفاده کنند!
در بندهای این آیین‌نامه همچنین صحبت از دادن اینترنت با «سطح دسترسی مناسب و سرعت پایدار» به فریلنسرها شده است که به فاجعۀ وحشتناک طبقاتی‌کردن اینترنت، بیش از پیش دامن می‌زند. خود همین موضوع، اعتبار این آیین‌نامه را تمام و کمال از بین می‌برد و آن را فاقد وجهۀ عمومی می‌کند. درنهایت، اگر هم قرار است این به‌اصطلاح آیین‌نامه کاربردی داشته باشد، صرفاً برای کنترل حساب‌های بانکی افراد فریلنسر و دریافت مالیات از آن‌ها خواهد بود و نه چیزی دیگر!
پلتفرم‌های مختلفی در ایران هستند که فضایی را فراهم کرده‌اند تا فریلنسرها و کسانی که پروژه دارند، یکدیگر را پیدا کنند و با هم همکاری کنند؛ ازجمله این سایت‌ها می‌توان به سرویس ژاکت، پونیشا، کارلنسر و انجام می‌دم اشاره کرد.
درنهایت، آن چیزی که تعیین‌کننده است، رضایت شما از زندگی شغلی‌تان است؛ چون همۀ ما بیشتر عمرمان را یا خوابیم و یا در محل کارمان می‌گذرانیم، پس اینکه چگونه قرار است کار کنیم که بتوانیم در کنارش به زندگی‌مان هم برسیم، بسیار اهمیت پیدا می‌کند. انتخاب فریلنسری در‌عین‌حال که می‌تواند تصمیمی شجاعانه باشد، ریسک‌هایی جدی نیز به دنبال دارد و بهتر است قبل از اینکه از شغل خود استعفا دهید و فریلنسر شوید، همۀ جوانب را در نظر بگیرید.